Giới thiệu
Thập Nhị Bộ Tiên Nàng (Thập nhị cô sơn trang) gồm 12 thánh cô theo hầu cận mẫu Thượng Ngàn. Danh xưng các cô được nhân dân gọi theo tên của từng địa phương, tất cả đều liên quan đến những vùng đất có núi non trùng điệp. Thờ Sơn Trang trong đền phủ, tục thờ Tứ phủ mang dấu đậm nét cho tinh thần đoàn kết dân tộc, giữa người kinh đa số với các dân tộc thiểu số từ xa xưa. Điều đó muốn nói các dân tộc Việt Nam là của người dân Việt Nam, và các dân tộc thiểu số đều thờ chung các vị thánh.
Cô Mười Hai Thượng Ngàn là một trong những Thánh Cô Sơn Trang theo hầu Chúa Sơn Trang. Được phối thờ tại Động Sơn Trang trong các đền phủ.
Bản văn
Thỉnh cô Mười Hai giáng đàn,
Lại xin chứng lễ sơn trang khuyên mời.
Độ cho tín chủ mọi người,
Già thời sức khoẻ, trẻ thời bình an.
(Trích bản văn chầu 1 – Thập Nhị Bộ Tiên Nàng)
Cô Mười Hai nương mây cưỡi gió,
lúc vui chơi họp đủ bạn tiên.
Danh xưng Cô Mười Hai Thượng Ngàn“
(Trích Văn chầu Thập Nhị Bộ Tiên Nàng)
Thờ phụng
Cũng như các Thánh cô Sơn Trang, Cô Mười Hai Thượng Ngàn được phối thờ chung tại Ban Chúa Sơn Trang (Động Sơn Trang). Trong tín ngưỡng thờ Tứ Phủ được coi là sự kết hợp hài hòa của tục thờ Mẫu Liễu Hạnh và tục thờ Sơn Trang.
Ngự tại cung Sơn Trang hay ( Tòa Sơn Trang) là Tam Tòa Sơn Trang
Sơn Trang Đệ Nhất: Thanh Sơn Đại Vương, Bạch Anh Quản Trưởng, Sơn Lâm Công chúa Lê Mại Đại Vương
Sơn Trang Đệ Nhị: Diệu Tín Thiền Sư La Bình Công Chúa.
Sơn Trang Đệ Tam: Sơn Trang Đệ Tam Diệu Nghĩa thiền sư Quế Hoa công chúa.
Đây là ba chúa Sơn Trang có thời vua Hùng. Cả ba cô này được coi là chúa hiện thân của Mẫu Thượng Ngàn. Bởi Mẫu Thượng Ngàn tại đền Bắc Lệ chính là ba cô công chú: La Bình Công chua, tại đền Suối Mỡ chính là Quế Hoa Công chúa, tại đền Đông Cuông là Lê Mại Đại Vương công chúa. Mẫu Thượng ngàn cai quản tam thục lập động, thập nhị tiên nàng, bát bộ sơn trang. Trong tòa sơn trang chia làm 12 Chốn Mán, 12 Chốn Mường, 12 chốn man di Thổ tộc cho nên mới gọi là tam thập lục động sơn lâm sơn trang và 82 cửa rừng, 72 cửa biển, bát bộ sơn trang (8 tướng trai) thập nhị bộ tiên nàng (12 tướng gái)
Vì phối thờ chung tại ban Sơn Trang nên khi sắm lễ cúng Cô Mười Hai Thượng Ngàn cũng là sắm lễ Sơn Trang. Cỗ mặn mâm sơn trang gồm những đồ đặc sản Việt Nam: cua, ốc, lươn, ớt, chanh quả…Nếu có gạo nếp cẩm nấu xôi chè thì cũng thuộc vào lễ này. Theo lệ thường, khi sắm lễ mặn cúng sơn trang, người ta thường sắm theo con số 15:
+ 15 con ốc, cua,
+ 15 quả ớt, chanh hoặc có thể chỉ cần 1 quả nhưng được khía ra làm 15 phần…
Con số 15 này tương ứng với 15 vị được thờ tại ban sơn trang (1 vị chúa, 2 vị hầu cận, 12 vị cô sơn trang)
Tham khảo
- https://tramtamlinh.com/thap-nhi-bo-tien-nang-trong-tin-nguong-tho-mau/
- https://dao-mau.fandom.com/vi/wiki/
