Huyền Thiên Trấn Vũ là vị thần có nguồn gốc từ tín ngưỡng và đạo giáo Trung Hoa. Thần được hợp bởi khí thiêng của trời đất nên có khả năng trừ tà ma. Nhưng khi du nhập vào Việt Nam, kết hợp với văn hóa bản địa, thần ngoài trừ yêu ma quỷ quái, còn trị thủy, bảo hộ cuộc sống an bình cho cư dân nông nghiệp.
Nguồn gốc
Huyền Thiên Trấn Vũ được cho là vị thần tượng trưng cho sao Bắc Cực. Bởi theo tín ngưỡng dân gian của người Trung Quốc, tất cả các vì sao đều di chuyển vị trí riêng có chòm sao Bắc Cực là bất động. Do đó, họ xem ngôi sao này là tôn quý nhất. Theo đó, họ đã thánh hóa ngôi sao này với chức vị “ Bắc Đẩu Tinh quân”, do một vị thần “Huyền Thiên Thượng Đế” trấn giữ. Cũng bởi vậy, theo tín ngưỡng ông thuộc hàng các vị thần lớn nhất của Đạo Giáo thống trị phương Bắc. Đồng thời ông quản lý các loài thủy tộc nên cũng được người dân gọi là thủy thần hay hải thần. Theo hầu thần Chân Vũ theo quan niệm của người phương Bắc là có hai tướng Quy, Xà tượng trưng cho sự trường tồn, sức mạnh và Ngũ Long thần tướng.
Truyền thuyết
Truyền thuyết về vị thần Trấn Vũ xuất hiện vào khoảng thời nhà Tùy Trung Quốc. Đây là giai đoạn Đạo giáo phát triển bài bản với một hệ thống thần điện rõ ràng. Trước đó thần có tên là thần Huyền Vũ, đến khoảng năm Nguyên Phong đời Tống thì đổi thành Chân Vũ. Tên này được người dân xưng danh tôn thờ đến tận ngày nay.
Theo truyền thuyết này, Ngọc Hoàng Thượng đế trên thiên đình vì muốn giúp trần thế đã tách một thể phách của mình xuống trần rồi đầu thai vào nhà Tịnh Lạc quốc vương và Thiện Thắng hoàng hậu. Có thuyết khác thì nói đây là thế phách thứ 28 của Thái Thượng Lão quân đầu thai. Vị Thái tử sinh ra đã không muốn nối nghiệp vua cha mà quyết tâm đi tu. Ngài được Diệu Lạc thiên tôn dạy dỗ. Thái Tử vào núi Vũ Đương tu hành. Khi đạt được thần thông, ngài rạch bụng bỏ gan và ruột đi rồi vân du về phương Bắc trừ yêu diệt quái giúp đời. Không ngờ rằng gan và ruột của ngài biến thành yêu quái Rùa và Rắn làm hại dân quanh núi. Ngài quay về thu phục hai yêu quái này và biến chúng trở thành hai vị tướng dưới trướng. Ngoài hai tướng này, thần còn có năm vị tướng khác là năm con rồng đi theo.
Ngài được ngọc Hoàng thượng đế cho trấn giữ phương Bắc.
Ngoài danh xưng thánh Chân Vũ, ngài còn nhiều cái tên khác như: Chân Vũ Tinh quân, Chân Vũ Đại Đế, Bắc Phương Chân Vũ Huyền Thiên Thượng Đế, Bắc Cực Huyền Thiên Thượng Đế, Huyền Thiên Thượng Đế, Huyền Vũ, Bắc Đế, Đế Công, Thượng Đế Tổ sư, Đãng Ma thiên tôn, Trấn thiên Chân Vũ Linh ứng Hựu thánh đế quân, Hựu thánh Chân quân Huyền thiên Thượng đế, Ngọc Hư Sư Tướng, Báo Ân sư tướng, Phi phát sư tướng.
Tại Việt Nam, người dân đã Việt hóa truyền thuyết về thần và gọi ngài là Trấn Vũ. Nhân gian truyền tụng về một vị thần giúp An Dương Vương trừ gà tinh, diệt cáo thành tinh ở Hồ Tây. Ở Hoa Lư cũng truyền tụng vị thần mang danh Thiên Tông với sự tích gần giống với thần Trấn Vũ nhưng đã được địa phương hóa và được coi là vị thần trấn phía đông Hoa Lư – một trong tứ trấn Hoa Lư cổ. Hiện tại Ninh Bình cũng có 7 nơi thờ thần quanh thành phố.
Các danh xưng
Theo truyền thuyết về Tứ Đại Thánh Thú thì húy danh của Thần Huyền Thiên Trấn Vũ là Chấp Minh (執明). Dân gian thường gọi là Chân Vũ Đại Đế, Thần Trấn Vũ.
Ngoài ra Thánh Chân Vũ còn có rất nhiều danh xưng khác nhau như:
- Chân Vũ Tinh quân (真武星君)
- Chân Vũ Đại đế (真武大帝)
- Bắc Phương Chân Vũ Huyền Thiên Thượng đế (北方真武玄天上帝)
- Bắc Cực Huyền Thiên Thượng đế (北極玄天上帝)
- Huyền Thiên Thượng đế (玄天上帝)
- Huyền Vũ (玄武)
- Bắc Đế (北帝)
- Đế Công (帝公) (Teh Kong theo khẩu ngữ Phúc Kiến),
- Thượng đế Tổ sư (上帝祖師)
- Đãng Ma thiên tôn (蕩魔天尊)
- Trấn thiên Chân Vũ Linh ứng Hựu thánh Đế quân (鎮天真武靈應佑聖帝君)
- Hựu thánh Chân quân Huyền thiên Thượng đế (佑聖真君玄天上帝)
- Ngọc Hư Sư tướng
- Báo Ân sư tướng
- Phi phát sư tướng
Thờ phụng
Khi sang Việt Nam, thần được gọi là Trấn Vũ, được dân gian hoá thành vị thần giúp An Dương Vương trừ gà tinh, diệt cáo thành tinh ở hồ Tây. Thần được thờ ở nhiều nơi:
- Đền Quán Thánh ở Hồ Tây, Hà Nội
- Huyền Thiên cổ quán tại phố Hàng Khoai, Hà Nội, nay chuyển thành chùa Huyền Thiên
- Huyền Thiên đại quán, hay còn gọi là đền Sái ở Thuỵ Lôi, Đông Anh, Hà Nội
- Đền Trấn Vũ ở Thạch Bàn, Long Biên
- Quán Đồng Thiên tại phố Đường Thành, Hà Nội, nay chuyển thành chùa Kim Cổ
Tại Hà Nội, vẫn còn 2 nơi thờ thần Chân Vũ là đền Quán Thánh và chùa Huyền Thiên.
Ở cố đô Hoa Lư còn có thần Thiên Tôn với sự tích gần giống thần Trấn Vũ nhưng đã được địa phương hóa trở thành một vị thần gắn với vùng đất này, được coi là vị thần trấn đông Hoa Lư tứ trấn và hiện có 7 nơi thờ thần ở quanh thành phố Ninh Bình.
Tham khảo
- Wikipedia: https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A5n_V%C5%A9
- Vn Express: https://vnexpress.net/chuyen-it-biet-ve-pho-tuong-than-tran-vu-3355544.html
- Oản Cô Tâm: https://oancotam.com/huyen-thien-tran-vu/
