Sơ Lược về Đệ Nhất Vương Cô
Đệ nhất Vương Cô tên thật là Trần Thị Trinh, hiệu là Quyên Thanh Công Chúa và là con gái lớn của Hưng Đạo Đại Vương và Nguyên từ Quốc Mẫu. Có thể thấy, cô xuất thân trong gia đình dòng dõi quý tộc võ tướng anh hùng, có thân phụ là bậc lương đống của quốc gia, một mực trung với nước hiếu với dân. Còn thân mẫu hết mực đảm đang đoan hiền, là hậu cứ vững chắc và góp công không nhỏ trong trận chiến chống quân Nguyên Mông. Tiếp nhận những giá trị truyền thống gia đình, cô lớn lên trở thành người con gái đức hạnh , bao dung nhân hậu, tài năng xuất chúng hiếm có. Sau đó được gả vua Trần Nhân Tông vào năm Giáp Tuất (1274), trở thành Bảo Thánh Hoàng Hậu và được vua vô cùng sủng ái.
Sau khi hạ sinh vua Trần Anh Tông và vua Anh Tông lên ngôi, bà được phong thành Đệ Nhất Khâm Từ Hoàng Hậu Quyên Thanh. Tháng Chín năm Quý Tỵ (1293), Khâm Từ Bảo Thánh Hoàng Thái hậu bị bệnh nặng và ngày càng trầm trọng. Đến ngày 13 tháng Chín thì bà mất tại cung Lỗ Giang, phủ Long Hưng (nay thuộc Thái Bình). Cho đến năm Canh Tuất (1310) thì được hợp táng cùng linh cữu vua Trần Nhân Tông tại lăng Quy Đức.
Tương truyền bà là tiên nữ giáng sinh hạ phàm, đầu thai nhà họ Trần, làm rạng danh cho dòng tộc và vương triều vì thế trong ĐẠO MẪU, bà được tôn là ĐỆ NHẤT VƯƠNG CÔ. Sinh trưởng trong một gia đình quý tộc mẫu mưc, bà chịu ảnh hưởng sâu sắc về đạo trung hiếu, am hiểu binh thư võ nghệ, dám vượt lên khuôn phép ràng buộc gò bó của thân mẫu.
Năm giáp tuất, bà được gả cho thái tử Trần Khâm và được lập làm hoàng thái tử phi. Tháng 10 năm mậu dần (1278), thái tử được vua cha (Trần Thánh Tông) nhường ngôi, lấy niên hiệu THIỆU BẢO (tức Trần Nhân Tông), bà được lập là hoàng hậu. Bà hạ sinh được nhiều người con như: thái tử Trần Thuyên( Tràn Anh Tông), hoàng tử Trân Quốc Chẩn, công chúa Huyền Trân, công chúa Thiên Trân.
Giai thoại về Đệ Nhất Vương Cô
Là người sáng suốt, nhân từ, Bảo Thánh Hoàng hậu còn là người mưu trí, dũng cảm. Thời vua Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông chỉ huy cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên- Mông xâm lược, bà đóng vai trò rất quan trọng ở chốn hậu cung và ổn định nội tình nơi cung thất, thậm chí có lần còn trực tiếp “thanh gươm yên ngựa” xông pha trận mạc giết giặc khiến chúng kinh hồn. Tương truyền trong một số trận đánh quân Nguyên – Mông, Bảo Thánh còn sát cánh cùng phụ vương Trần Hưng Đạo, vì thế ở nhiều đền miếu thờ vị danh tướng kiệt xuất đều đặt tượng bà ở cạnh.
Tại đền thờ Đức Thánh Trần ở Nha Trang có phối thờ Đệ nhất Vương cô Quyên Thanh Công chúa – Bảo Thánh Hoàng hậu. Bức tượng của bà được tạc với dáng vẻ uy nghi mình mặc chiến bào màu trắng, tay trái cầm cờ lệnh. Tại đây còn bức bửu cáo viết những dòng ca ngợi một nữ anh thư lỗi lạc của triều Trần như sau: “… Đông A chi ngọc diệp lưu căn, giang sơn chung tú/ Nam Việt chi kim âu vĩnh điện, thảo mộc quyết linh/ Hương trú xuân viên, thụ kiếm nhi cao tiên chỉ điểm/ Hoa bài trận pháp, huy kỳ nhi Nguyên khấu hổn kinh…” (Nghĩa là: “… Vốn là lá ngọc của nhà Trần, hun đúc bởi khí thiêng sông núi/ Mãi như âu vàng của đất Việt, kết tinh từ linh diệu cỏ cây/ Hương thơm bát ngát vườn xuân, giỏi kiếm cung nhờ cao tiên chỉ dạy/ Xếp hoa lập thành trận địa, phất tay cờ mà giặc Thát hồn kinh…”).
Sự quả cảm của Bảo Thánh Hoàng hậu còn được sử sách ghi lại qua hai câu chuyện bà quên mình bảo vệ vua. Theo đó, Trần Nhân Tông có một thú vui là được xem quân lính đấu với hổ vì thế ông đã cho làm chuồng đấu hổ ở Vọng Lâu.
Một lần, có tù trưởng vùng sơn cước dâng triều đình một con hổ lớn vằn đen vàng, lưng thẳng, bụng thon. Vua Trần Nhân Tông bèn cho tổ chức buổi đấu hổ trước Vọng Lâu với sự tham gia của Hoàng hậu, phi tần và các quan trong triều. Bảo Thánh Hoàng hậu thấy chuồng cũi không an toàn, vô cùng lo lắng nên gọi viên tổng quản nhắc nhở: “Ông cho kiểm tra cái cũi này chưa? Con hổ to lớn dữ dằn đấy. Hôm nay, bệ hạ đến ngự xem, ông phải rất cẩn thận mới được”. Viên tổng quản đáp: “Bẩm Hoàng hậu, đây là con hổ mới được đưa vào cung, thần đã lo liệu đầy đủ cả. Xin lệnh bề trên cứ yên tâm”. Một lúc sau, quân lính khiêng một cũi sắt nữa vào chuồng đấu.
Nhưng sự thực thì con hổ đã bị bỏ đói mấy bữa, khi thấy đông người, hổ nhe nanh gầm gừ đe dọa. Trong khi tất cả đang hào hứng chuẩn bị xem màn đấu hổ thì bất ngờ con hổ thoát ra khỏi cũi rồi nhảy lên, lao về phía chỗ ngồi của vua Trần Nhân Tông cùng Hoàng hậu, phi tần và bá quan văn võ. Mọi người đứng chết lặng trong giây lát rồi hoảng sợ bỏ chạy, duy có Bảo Thánh tiến lên phía trước, xả thân che cho nhà vua, đối diện hổ dữ. Không hiểu vì khiếp sợ uy lực của bà hay vì lý do nào đó mà con hổ chỉ lúc lắc cái đầu, nhìn Hoàng hậu một lúc, rồi quay đi, nhảy xuống chuồng thú. Sách Đại Việt sử ký toàn thư viết về chuyện này như sau: “Thượng hoàng (tức Trần Nhân Tông) thường làm chuồng hổ ở thềm Vọng Lâu rồi sai quân sĩ đánh nhau với hổ. Có lần Thượng hoàng ngồi xem, Thái hậu (tức Bảo Thánh) và phi tần đều theo hầu. Vì thềm lầu thấp, chuồng và thềm cũng thấp, con hổ bỗng nhảy ra khỏi chuồng leo lên lầu, mọi người đều sợ chạy tan cả, duy chỉ còn có Thái hậu và bốn, năm người thị nữ vẫn ở đấy. Thái hậu nghĩ bụng không khỏi bị hại, mới lấy chiếu che cho Thượng hoàng và cả mình. Con hổ lên lầu kêu gầm rồi vội vàng nhảy xuống, không vồ hại ai cả”.
Sách Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, vào một lần khác, Trần Nhân Tông đang ngự tại điện Thiên An, xem đấu voi ở Long Trì. Con voi bỗng nhiên sổng thoát định xông lên điện tới nơi vua ngồi, khiến tả hữu sợ hãi chạy tán loạn, chỉ có Bảo Thánh không dao động, bình tĩnh đối phó với thú dữ, bảo vệ nhà vua…
Sử thần Ngô Sĩ Liên khi nhắc đến Bảo Thánh đã ca ngợi rằng: “Voi và hổ là bậc hung dữ, ai cũng phải sợ, thế mà lúc voi, hổ hung tợn làm ngang, Hoàng hậu vẫn thản nhiên không sợ. Hoàng hậu thực sự là một anh hùng trong đám nữ lưu vậy” (Đại Việt sử ký tiền biên).
Tháng Chín năm Quý Tỵ (1293) Bảo Thánh Thái hậu bị bệnh, từ Vua quan đến dân chúng đều lo lắng, cầu khấn mong bà sớm qua khỏi nhưng biết bệnh tình ngày càng trầm trọng, Thái hậu đã ủy thác cho em gái là Tuyên Từ thay mình chăm sóc Trần Anh Tông và còn dặn dò các đại thần nên tận trung báo quốc, vì nước vì dân. Đến ngày 13 tháng Chín năm đó thì bà mất tại cung Lỗ Giang, phủ Long Hưng (nay thuộc Thái Bình) để lại bao tiếc thương chứ không như một số người nói vương cô mất tại quảng ninh. Được tin vợ qua đời, vua Trần Nhân Tông lúc này đang tu ở yên tử làm Trúc Lâm đại sĩ rồi cùng vua Trần Anh Tông và quần thần tổ chức tang lễ, đưa thi hài bà về táng ở bên lăng các tiên đế.
Thờ Phụng Và Giá hầu Đệ Nhất Vương Cô
Vương cô Đệ Nhất ít khi ngự đồng, thường chỉ những ai căn cô mở tung khăn hầu giá, nhưng khi ngự đồng cô ngự áo màu vàng thêu phượng, đầu đội xếp có thắt nét dài vàng, và chỉ phất cờ.
Cô được thờ cùng với Vương Ông trong các đền phủ thờ Ngài. Ngày nay, nhân dân các vùng thờ tượng Đệ Nhất Vương Cô cùng với Hưng Đạo Đại Vương tại một số đền. Còn riêng ở Đền Kiếp Bạc (Chí Linh, Hải Dương) và Đền Bảo Lộc (Nam Định) thì cô ngồi cận bên tả (bên trái) Đức Vương Phi. Ngoài ra, đền thờ Đức Thánh Trần (Nha Trang) đều có ban thờ Nhị vị Vương Cô (hay Cô Đôi Nhà Trần) được nhân dân thờ cúng nghiêm cẩn. Tại đền Đức Thánh Trần ở Nha Trang còn bức bửu cáo viết những dòng ca ngợi bà như sau:
Đông A chi ngọc diệp lưu căn, giang sơn chung tú
Nam Việt chi kim âu vĩnh diện, thảo mộc quyết linh
Hương trú xuân viên, thụ kiếm nhi cao tiên chỉ điểm
Ngày tiệc của Đệ Nhất Vương Cô là 3/7 âm lịch.
Tham khảo
- https://tinnguongthomau.com/ban-van-de-nhat-vuong-co/
- http://dothogo.com/tuong-nhi-vi-vuong-co
- https://tinnguongviet.com/ban-van-vuong-co-de-nhat/
