Tín ngưỡng thờ xà thần
Tín ngưỡng thờ xà thần đã tồn tại từ lâu trong đời sống văn hóa của người Việt nói riêng và rất nhiều các nương phương Đông nói chung. Rắn là loài động vật có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đối với phong tục, tín ngưỡng của con người. Rắn có điểm tốt, có điểm xấu, nhưng nhìn chung con người vẫn sợ rắn. Vì sợ nên mới thần thánh hóa loài rắn. Rồi lập bàn thờ vị thần rắn này mong thần bảo vệ cho dân chúng. Cũng từ tục thờ rắn từ thời cổ đại này mà những câu chuyện tâm linh về rắn xuất hiện rất nhiều trong đời sống hàng ngày như chuyện rắn báo oán, nữ thần rắn,…
Hệ thống thần linh tứ phủ
Thần rắn ( Xà Thần) được thờ trong Điện thờ tứ phủ, với tên gọi Ông Lốt. Có hai Xà thần trong Điện thờ tứ phủ là:
- Thanh Xà Đại Tướng Quân
- Bạch Xà Đại Tướng Quân
Bạch Xà là vị Thần Rắn màu trắng, Thanh Xà là vị Thần Rắn màu xanh. Được bài trí trong Điện thờ tứ phủ theo ba cách:
Cách 1: Thần Xà được đặt cùng Ngũ Hổ ở gầm Ban Công Đồng.
Cách 2: Thần Xà được vắt ngang trên Ban Công Đồng.
Cách 3: Thần Xà được vắt trên Xà nhà của Điện thờ Tứ phủ.
Hầu giá Thanh Xà, Bạch Xà
Sau giá hầu Ngũ Hổ Thần Quan là đến cung văn kiều thỉnh Xà Thần lên ngự. Khi về đồng ngài nằm dài ra sập công đồng và úp bụng xuống bất đồng thời quẫy đi quẫy lại mô phỏng động tác loài rắn. Tứ trụ sẽ hộ giá Thanh Xà hoặc Bạch Xà tung khăn bỏ ra một bên. Tứ trụ có thể trùm khăn phủ điện lên lưng của đồng thầy để biểu tượng rằng ngài đang ngự. Hoặc thay vào đó trùm vải trắng để đại diện Bạch Xà, vải xanh đại điện Thanh Xà.
Sau đó, tứ trụ sẽ đút bó nhang được gói bằng lá trầu vào miệng ông rắn. Đồng thầy đu đưa lên xuống hình thức bái Vua Mẫu rồi phun rượu vào bốn phương năm hướng để khai quang. Sau đó tứ trụ sẽ đổ rượu ra đĩa rồi dâng ông rắn. Ông rắn hiến tửu bằng cách liếm đĩa. Rồi cuối cùng xa giá hồi cung. Kết thúc giá hầu.
Xà thần trong tín ngưỡng thờ mẫu
Trong một vị Lốt đặc biệt khác, danh xưng Tam Đầu Cửu Vĩ. Đó là một thần rắn ba đầu chín đuôi, là thú cưỡi của một số vị Quan Lớn, Quan Hoàng như Quan Lớn Đệ Tam, Quan Hoàng Cả…
Ngoài ra cũng có nhiều vị khác được hát văn ca ngợi, và có hầu một số vị Chúa bà như Chúa Thác Bờ (vị này thường hay được hầu thay cho Chầu đệ Tam vì Chầu đệ Tam ít về đồng), Chúa Tây Thiên, Chúa Nguyệt Hồ, Chúa Lâm Thao, Chúa Ngũ Phương, Chúa Ba Nàng, Chúa Then, Chúa Bạch Hạc Xuân Nương,.. Các bà Chúa bản cảnh này quyền cai một vùng địa phương.
Xà thần được thờ ở hầu hết tại các đền, các điện Tứ Phủ, tuy nhiên ngài cũng có đền thờ riêng. Nổi tiếng là 3 ngôi đền gồm Đền Cấm Tuyên Quang, đền Canh Nghệ An và Miếu xà Thần Gia Lai.
Tham khảo
- https://oancotam.com/xa-than/
- http://truyenxuatichcu.com/than-thoai-viet-nam/su-tich-ong-lot-trong-dao-mau.html
- https://gianganh.net/hau-gia-quan-bach-quan-xa-trong-tu-phu-1056.html
