Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Cổ Miễu hay còn gọi là chùa Miễu tọa lạc tại số 312, đường Láng, phường Thịnh Quang, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. Thời Lê, nơi đây là đất trại An Lãng, huyện Quảng Đức, phủ Phụng Thiên. Đến thời Nguyễn, thuộc tổng Hạ, huyện Vĩnh Thuận, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Nội.
Lịch sử và nhân vật
Theo truyền thuyết, chùa Cổ Miễu có khởi nguồn từ một ngôi miếu cổ bên bờ sông Tô Lịch. Khi đê bị vỡ, ngôi miếu đổ nát. Trên nền đất ấy, dân làng đã xây dựng một ngôi chùa mới làm nơi thờ Phật, sinh hoạt tín ngưỡng của dân địa phương.
Ngoài thờ Phật, như bao ngôi chùa khác ở Việt Nam, chùa Cổ Miễu còn thờ Mẫu và Đức thánh Trần Hưng Đạo – vị anh hùng dân tộc, người đã lãnh đạo quân dân Đại Việt đánh tan quân xâm lược Nguyên – Mông vào năm 1285 và năm 1288.
Trải qua thời gian, chùa được tu sửa nhiều lần vào các năm 1849, 1869, 1895, 1899. Theo tấm bia dựng năm 1899 hiện còn cho hết chùa Cổ Miễu xưa kia khá rộng, xung quanh có nhiều cây cổ thụ. Tuy nhiên, trải qua nhiều biến động lịch sử cũng như quá trình đô thị hóa, quy mô của ngôi chùa đã bị thu hẹp.
Kiến trúc cảnh quan
Chùa quay về hướng Tây Nam, trông ra sông Tô Lịch. Tổng thể kiến trúc gồm: Tam Bảo, Nhà Tổ, Nhà Mẫu, Nhà Khách và Vườn Tháp.
Tam Quan gồm ba cổng xây cuốn vòm, dạng chồng diêm hai tầng 8 mái lợp giả ngói ống. Chính giữa bờ nóc đắp đôi rồng chầu vào mặt trời lửa, bốn góc mái đắp 4 rồng lá cách điệu. Hai cổng bên xây thấp hơn cổng chính, mái lợp giả ngói ống, thân cột ghi câu đối bằng chữ Hán.
Tòa Tiền Đường gồm 3 gian, xây gạch, kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói ri. Bộ khung gồm 4 bộ vì liên kết với nhau theo “chồng rường con nhị, kẻ chuyền”, lòng nhà chia các gian không đều nhau, gian giữa rộng hơn hai gian bên để thuận lợi cho việc thực hành các nghi lễ tôn giáo.
Tòa Thượng Điện nối với tòa Tiền Đường tạo thành kiến trúc kiểu chữ “Đinh”. Bộ khung đỡ mái được kết cấu kiểu “chồng rường con nhị” theo cách thức truyền thống. Phía dưới đặt các lớp tượng Phật, gồm: Bộ tượng Tam Thế, A Di Đà, Quan Âm Nam Hải, Cửu Long, Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu. Toà Tiền Đường đặt các pho tượng Hộ pháp Khuyến Thiện – Trừng Ác và Đức Ông, Thánh Tăng,…
Nhà Tổ có kết cấu dạng chữ “Đinh” gồm 5 gian Tiền Tế, 3 gian Hậu Cung. Kết cấu các bộ vì theo kiểu “chồng rường hạ kẻ”. Phần trang trí được tập trung trên các kẻ và cột đá với đề tài: tùng, trúc, cúc, mai, lá lật, văn triện, vân xoắn,… mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Dưới các gian đặt ban thờ Tổ Bồ Đề Đạt Ma và các vị Tổ trụ trì chùa đã quá cố.
Nhà Mẫu gồm 4 gian, xây kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói ta. Bộ khung kết cấu đơn giản theo kiểu “quá giang gối tường”. Gian giữa thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, Công Đồng, hai gian bên thờ Đức Thánh Trần và chúa Sơn Trang.
Hiện vật
Trải qua nhiều thăng trầm biến động của lịch sử, chùa Cổ Miễu vẫn bảo lưu được hệ thống di vật minh chứng cho quá trình tồn tại và vận hành của di tích, gồm: hơn 20 pho tượng tròn, 7 hoành phi, 9 đôi câu đối, 4 cửa võng Thiều Châu, 7 tấm bia đá, 1 quả chuông đồng,… tạo tác vào thế kỷ XIX – XX. Đặc biệt, những pho tượng mang giá trị nghệ thuật cao như: bộ Tam Thế Phật, tượng A Di Đà, tượng Quan Âm Nam Hải,… với những đường nét sắc sảo, tinh tế, đạt tính chuẩn mực của điêu khắc tượng đương thời.
Xếp hạng
Chùa Cổ Miễu được chính phủ xếp hạng là di tích cấp Quốc gia năm 1996.
Tham khảo
- “Chùa Cổ Miễu”, Cổng thông tin điện tử phường Thịnh Quang, quận Đống Đa, TP Hà Nội, ngày 6/11/2020.
- Cường Trịnh, “Chùa Miễu”, nhóm facebook Hà Nội mến thương, ngày 28/9/2024.
