Chùa Duệ Tú (Quang Khải Tự – Cầu Giấy, Hà Nội)

Chùa, Điện
Cầu Giấy, Hà Nội

Vị trí

Tọa lạc tại 2RP2+CV, ngõ Chùa Duệ Tú, phố Nguyễn Khánh Toàn, phường Quan Hoa, quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội.

Lược sử

Chùa Duệ Tú vốn là một ngôi chùa của thôn Tiền, xã Dịch Vọng, tên chữ Quảng Khai Tự, xưa thuộc giáp Khánh Duệ nên còn gọi là chùa Duệ. Tương truyền chùa được xây từ đời vua Lý Nhân Tông (1073-1129) bởi thiền sư Đại Điên, tên thật Lê Nghĩa. Bản ngọc phả năm 1579 và bản sao năm 1737 đều chép rằng Lê Nghĩa sau khi cha mẹ mất đã tự hiến đất nhà mình để dựng chùa Quảng Khai Tự làm nơi tu hành.

Theo truyền thuyết, sư Đại Điên đã tu tập đạo Phật và cùng học pháp thuật với Từ Vinh, gốc người làng Láng bên kia sông Tô Lịch. Từ Vinh dùng pháp thuật chống lại Diên Thành Hầu nên bị Diên Thành Hầu sai Đại Điên giết chết, vứt xác xuống Tô Lịch. Sau con Từ Vinh là Từ Đạo Hạnh đã đi tu và học pháp thuật, trở về giết chết Đại Điên báo thù cho cha. Nhân dân địa phương hàng năm tổ chức lễ hội chùa Duệ cùng một dịp với lễ hội chùa Láng vào mùa xuân, chính hội diễn ra ngày mùng 7 tháng 3 âm lịch.

Hiện nay, chùa hiện toạ lạc tại thôn Tiền, quay về hướng Đông. Tương truyền, chùa được dựng từ thời Lý, sau khi Thiền sư Đại Điên mất. Chùa được trùng tu, sửa chữa nhiều lần nên kiến trúc ban đầu khởi dựng đã không còn dấu vết. Khuôn viên di tích chùa gồm có Tam quan, chùa chính, nhà Tổ, nhà Mẫu nằm khép kín với nhau.

Lễ hội

Chùa Duệ Tú là nơi thờ Đức Thánh Tổ Nghĩa, hiệu Đại Điên, ở thời vua Nhân Tông triều Lý, nhân dân nhớ ngày viên tịch của ngài (7-3 âm lịch) làm ngày lễ hội truyền thống.

Thủa sinh thời, thiền sư Lê Nghĩa không chỉ là một đại sư đắc đạo mà còn là một lương y, một công thần có công giúp nước thời nhà Lý. Sau này, Ngài đã được các triều vua phong tước Thượng đẳng thần, được người đời ca ngợi và được sử sách ghi chép lưu truyền.

Kiến trúc

Chùa Duệ Tú là một trong những ngôi chùa cổ của thành phố Hà Nội. Căn cứ vào hệ thống di vật và tượng thờ còn lưu giữ tại chùa có thể khẳng định sự tồn tại của ngôi chùa từ thế kỷ XVIII. Đường vào chùa từ phố Nguyễn Khánh Toàn đi qua ngõ chùa Duệ Tú. Bên kia con ngõ có một khu vườn rộng um tùm cây xanh, ở giữa mới dựng tượng Quan Âm Nam Hải trên lầu bát giác. Pho tượng này nhìn về hướng đất Phật ở Tây Trúc qua bức bình phong đắp cuốn thư rồi qua tam quan và tam bảo.

Trải qua sửa chữa, tôn tạo nhiều lần, hiện nay sau các đợt trùng tu năm 1936, 1985, 1994 và 2020, chùa Duệ mang dáng vẻ của nghệ thuật kiến trúc cuối thời Nguyễn. Tam quan xây kiểu ngũ môn, hai bên là cửa phụ, 3 gian giữa bên dưới bày bàn ghế tiếp khách, tường trong gắn các bia hậu, trên gác treo một quả chuông đồng đúc năm Gia Long 14 (1815), bộ vì mái làm theo kiểu quá giang.

Mặt ngoài tam quan có đắp nổi các câu đối bằng chữ Hán và đại tự bằng Quốc ngữ. Du khách bước qua cánh cửa “Chính tâm” của tam quan sẽ thấy một sân gạch với 5 gian nhà Tổ liền nhà Tăng ở ngay bên tay phải mình và đối diện là tòa nhà Mẫu rộng 5 gian. Hai dãy nhà này đều có hàng hiên với các cột nhỏ và thềm thấp hơn toà tam bảo.

Tòa tam bảo quay hướng đông-nam, xây lại kiểu 2 tầng 4 mái, chỗ cổ diềm lắp kính lấy ánh sáng tự nhiên. Tiền đường chia làm 5 gian nhưng thềm cao tới 7 bậc, trên hai đầu bờ nóc có đắp hình luân xa. Bên trong, các vì kèo làm theo kiểu kèo cầu quá giang, 4 bức cốn chạm hình long, phượng sơn son thếp vàng, đầu hồi treo một quả chuông đồng đúc năm 1920.

Hậu cung xây kiểu “tường hồi bít đốc”, kết nối với tiền đường thành hình chuôi vồ. Trần nhà cao, các cột đều treo câu đối và các cửa võng được sơn son thếp vàng lộng lẫy. Trong tòa nhà Mẫu nằm bên hữu của tam bảo, các vì kèo làm kiểu kèo cầu, bào trơn đóng bén khá đơn giản nhưng sáng sủa.

Cạnh chính điện thờ Tứ Phủ là ban thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo, ban thờ Thanh Long và ban Sơn Trang. Những pho tượng đặt ở đây có lẽ được tạo tác muộn hơn nhưng hình khối, đường nét và màu sắc đều hài hòa. Tại đầu hồi hữu mạc lại mới xây một ban thờ vong.

Di vật

Chùa có hệ thống tượng Phật giáo đầy đủ. Hiện vẫn còn giữ được một số pho mang phong cách nghệ thuật điêu khắc của thế kỷ XVIII—XIX. Ngoài ra ở ngay chính điện có một pho tượng sư Đại Điên to bằng người thật ngồi trong khám thờ. Cạnh đó là tấm bia đá dựng năm Bảo Đại 16 (1941) khắc ghi 3 đạo sắc phong cho Đại Điên vào năm Gia Long 9 (1810), Duy Tân 9 (1915) và Khải Định 9 (1924).

Di tích lân cận

Chùa Hà (Thánh Đức Tự): phố Chùa Hà, phường Dịch Vọng.
Chùa Hoa Lăng: ngõ 277 Quan Hoa, phường Quan Hoa.
Đền Quán Đôi: số 178 Nguyễn Đình Hoàn, phường Nghĩa Đô.
Đình Duệ Tú: ngõ Chùa Duệ Tú, phường Quan Hoa.
Đình Đa Phú: ngõ 72 Dương Quảng Hàm, phường Quan Hoa.
Đình Tăng Phúc (thôn Tiền): ngõ 72 Dương Quảng Hàm, phường Quan Hoa.

Chùa được Bộ Văn hoá Thông tin (nay là Bộ Văn hoá – Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích Kiến trúc Nghệ thuật ngày 05/09/1989.

Tham khảo

https://360.hncity.org/spip.php?article233
https://giacngo.vn/ha-noi-le-hoi-truyen-thong-chua-due-tu-tuong-nho-thien-su-giac-hoang-dai-dien-post55926.html