Lịch sử hình thành
Chùa Hòa Hy có tên chữ là “Tây Sơn tự”, là một danh lam cổ tự nổi tiếng mang tên địa phương nguyên là một xã cũ thuộc huyện đảo Cát Hải. Từ năm 1945 trở về trước là xã Hòa Hy, tổng Đôn Lương, huyện Cát Hải, tỉnh Quảng Yên. Hòa Hy là cách gọi theo tên thôn cũ trong xã Quang Hà. Năm 1998 giải thể hai xã Quang Hà và Gia Lộc để thành lập thị trấn Cát Hải. Như vậy trong quá trình thay đổi cấp hành chính tổng, xã nay thuộc thị trấn Cát Hải, huyện Cát Hải.
Chùa Hòa Hy thị trấn Cát Hải được tạo dựng từ rất sớm, theo văn bia còn lại vào khoảng cuối thế kỷ XVII. Chùa tọa lạc trên thế đất đẹp, hợp thuyết phong thủy như văn bia chùa đã miêu tả như sau:
“Tả Thanh Long uyển khúc
Hữu Bạch Hổ phục chầu
Tiền: Chu Tước thủy triều
Hậu: Huyền Vũ sơn trấn.”
Giải nghĩa như sau:
“Bên phải có rồng xanh uốn khúc
Bên trái có hổ trắng chầu
Phía trước mặt có sóng thủy triều
Phía sau tựa vào bóng núi.”
Kiến trúc
Chùa Hòa Hy có bố cục mặt bằng kiểu chữ Đinh (J), gồm 5 gian bái đường, 3 gian chuôi vồ. Kết cấu bộ vì gỗ, cột xà, hoành rui còn khá chắc chắn. Bái đường có 6 vì: chuôi vồ kết cấu 4 vì gỗ có 16 cột. Vì nóc mái đểu thống nhất kiểu giá chiêng. Trên những bộ phận của kiến trúc như kẻ, xà lách, côn, bẩy hiên… đều được trang trí những mảng chạm, khắc đề tài quen thuộc như: cánh sen, mảng trang trí Trúc hóa Long, Rồng chầu mặt Nguyệt, Phượng hàm thư, Mai điểu… đường nét rõ ràng, sinh động, mang dấu ấn nghệ thuật thời Nguyễn (cuối thế kỷ XIX). Niên đại tu tạo Thành Thái Kỷ Tỵ niên (1889).
Hiện vật
Chùa Hòa Hy hiện còn lưu giữ một số hiện vật có giá trị lịch sử và nghệ thuật cao. Tiêu biểu là bộ Sưu tập bia ký, gồm 7 bài còn nguyên vẹn, trong đó có 4 bia mang niên hiệu thời Lê Trung Hưng, 3 bia mang niên hiệu thời Nguyễn. Nội dung biểu thị cho quá trình tồn tại, phát triển của chùa. Hệ thống tượng Phật được bài trí nghiêm trang trên Phật điện. theo thứ tự từ cao xuống thấp.
- Hàng trên cùng là 3 pho tượng Tam Thế biểu hiện cho Đức Phật Tổ ở 3 thời: Quá khứ, hiện tại, tương lai.
- Hàng thứ 2: Bộ tượng Di Đà Tam Tôn, trong thế khoanh chân kiết già tọa trên đài sen.
- Hàng tượng thứ 3: Ngọc Hoàng Thượng Đế ngồi trên ngai cùng hai pho tượng Nam Tào – Bắc Đẩu
Nhìn chung các pho tượng Phật tại chùa có niên đại rải rác từ thế kỷ XVIII, XIX, XX, màu sắc nguyên thủy ánh hoàng kim. Ngoài ra còn các di vật khác như câu đổi, bát hương, chuông đồng.
(Ảnh: Bia đá niên đại thời Lê, thế kỷ 17, chùa Hòa Hy)
Sự kiện
Năm 2003, chùa được xếp hạng là Di tích Lịch sớ Văn hóa cấp Thành phố.
- Nguồn: Chùa Cổ Hải Phòng, Tập 2, Nxb Hải Phòng, năm 2017 (Chỉ đạo nội dung: Thượng Tọa Thích Thanh Giác – Phó Chủ tịch Thường trực Hội Phật giáo thành phố Hải Phòng)
