Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Linh Ứng toạ lạc tại số 290, phố Khâm Thiên, phường Thổ Quan, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
Lịch sử và nhân vật
Tác giả cuốn Hà Nội Danh thắng và Di tích (tập 2) cho biết: “Chùa Linh Ứng được xây dựng vào thế kỷ XIX và tiếp tục tôn tạo vào những năm đầu thế kỷ XX; được trùng tu lớn năm 1951, xây thêm Tam Bảo với kiểu mái chồng diêm như hiện nay. Chùa bị thiệt hại nặng trong trận bom B52 ngày 26/12/1972. Cuối năm 1973 chùa lại được tôn tạo lớn, gần đây năm 1990 các hội chủ, phật tử lại phát tâm công đức tu bổ chùa, sửa sang Phật điện, lát nền điện Mẫu, Nhà Tổ. Trong chùa có đầy đủ hệ thống tượng Phật, đặc biệt còn bảo tồn được hai tượng tròn có niên đại thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX và nhiều tượng có giá trị khác như A Di Đà, Di Đà Tam tôn, Cửu long.”
Căn cứ vào các tư liệu thành văn hiện có trong chùa như: chuông đồng niên hiệu Thành Thái thứ mười một (1890); bia đá niên hiệu Duy Tân thứ ba (1909) và Bảo Đại thứ mười bốn (1939),… có thể xác định chùa Linh Ứng khởi dựng vào đầu thế kỷ XIX, được tu bổ, tôn tạo vào những năm đầu thế kỷ XX và đã trải qua đợt trùng tu lớn vào năm 1951.
Ngoài thờ Phật theo truyền thống, tại chùa còn thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo, vị anh hùng dân tộc kiệt xuất ở thế kỷ XIII, người đã lãnh đạo nhân dân ta hai lần đánh thắng giặc Nguyên – Mông xâm lược vào các năm 1285 và 1288.
Kiến trúc cảnh quan
Trước đây, do nằm trong khu dân cư đông đúc, có nhiều hộ dân sinh sống trong khuôn viên, khiến cảnh quan chùa không được đẹp, các công trình kiến trúc thiếu đồng bộ. Trong giai đoạn 2014 – 2017, được sự quan tâm của chính quyền quận Đống Đa, sự chung tay đóng góp công sức của nhà sư trụ trì và phật tử gần xa, toàn bộ khuôn viên chùa được quy hoạch lại, các công trình kiến trúc được trùng tu, phục dựng và bài trí theo đúng nguyên tắc truyền thống.
Tam Quan chùa Linh Ứng xây gạch chồng diêm 3 tầng mái, tầng dưới xây cuốn vòm, tầng trên làm dạng hai tầng tám mái. Trên cổng chính đắp 3 chữ “Linh Ứng Tự”, hai bên cổng đắp câu đối chữ Hán.
Nhà Tam Bảo là công trình quan trọng nhất của chùa, bao gồm Tiền Đường và Thương Điện kết cấu kiểu chữ “Đinh”.
Tiền Đường gồm 3 gian, 2 dĩ, kiểu chồng diêm hai tầng mái, lợp ngói ta. Chính giữa bờ nóc đắp bức cuốn thư đề 3 chữ Hán “Linh Ứng Tự”. Trong nhà là hệ thống khung gỗ bao gồm các bộ vì kết cấu kiểu “Thượng giá chiêng chồng rường, hạ cốn” đứng trên bốn hàng chân cột, nền nhà lát gạch Bát Tràng màu đỏ, phía trước mỗi gian có cửa gỗ lim kiểu “Thượng song hạ bản”.
Hiên chùa khá rộng, các cột hiên làm bằng đá xanh chạm trổ cầu kỳ và khắc câu đối chữ Hán. Trước hiên có hai trụ biểu, đỉnh trụ đắp hình 4 chim phượng hoàng chụm đuôi, đầu ngoảnh về bốn hướng tạo hình trái giành cách điệu, thân trụ bổ khung, đắp câu đối chữ Hán. Sân chùa có một ngôi tháp mộ 2 tầng, là nơi đặt xá lị của nhà sư trụ trì đã viên tịch.
Thượng Điện là nếp nhà dọc gồm 2 gian, 1 dĩ liền sát và vuông góc với Tiền Đường, mái lợp ngói ta, hệ khung gỗ kết cấu theo cách thức truyền thống. Tại đây, nổi bật trên Phật điện là pho tượng Phật A Di Đà đặt trên bệ và đài sen cao 2,5m, thân tượng cao 3,5m, vai rộng 2,2m được tạc trong tư thế ngồi kiết già hàng ma, tay kết ấn thiền định, mình khoác áo cà sa lộ chữ “Vạn” trước ngực, khuôn mặt từ bi, thánh thiện, cao quý,… tạo tác giàu giá trị nghệ thuật, có kích thước tương đương với tượng phật A Di Đà bằng đồng đen tại chùa Ngũ Xã, quận Ba Đình. Ngoài ra, trên Phật điện còn có một số pho tượng như: tượng Cửu Long, Quan Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí Bồ Tát, nhị vị Thiên Vương, Thập điện Diêm Vương… cũng được tạo tác hết sức đặc sắc.
Nhà Mẫu gồm 3 gian, xây kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói ta. Hệ thống khung gỗ được làm kiểu “Thượng rường hạ kẻ”. Gian giữa thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, gian bên phải thờ Chúa Sơn Trang, gian trái thờ Đức Thánh Trần Triều.
Nhà Tổ gồm 5 gian, khung gỗ kết cấu kiểu “Thượng giá chiêng chồng rường, hạ cốn”. Gian giữa làm nơi thờ các vị sư tổ, hai gian bên dùng cho sinh hoạt của nhà chùa.
Hiện vật
Tại chùa Linh Ứng còn bảo lưu được nhiều di vật, đồ thờ bao gồm gần 30 pho tượng, bia đá, chuông đồng, hoành phi, cửa võng, câu đối, long ngai, bài vị… có niên đại vào thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX được sơn thếp lộng lẫy, chạm trổ, trang trí các đề tái “tứ linh”, “tứ quý”, rồng chầu, hoa cúc, cây quả thiêng tạo cảm giác linh thiêng, gần gũi đối với du khách mỗi khi đến chùa lễ Phật.
“Chùa có các bức cửa võng sơn son thếp vàng khá đẹp. Trong chùa còn bảo tồn được 2 tượng tròn có niên đại thế kỷ XIX – XX và nhiều tượng có giá trị như: A Di Đà, Di Đà Tam Tôn, Cửu Long. Tượng Trần Hưng Đạo ngồi trên long ngai đầu đội mũ bình thiên, mặc áo long bào, ngai cửa chạm đầu rồng sơn son thếp vàng, chạm bong rất kỹ lưỡng theo phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX. Trong nhà thờ Mẫu, Nhà Tổ có tượng Tam Toà Thánh Mẫu, Hoàng Bẩy, Hoàng Mười, cô cậu.”
Xếp hạng
Chùa Linh Ứng đã được xếp hạng là di tích cấp Quốc gia năm 1993.
Chú thích
[1] Nguyễn Thế Long, Phạm Mai Hùng, Chùa Hà Nội, Nxb Văn hoá – Thông tin, 2005, tr. 193
Tham khảo
- Chùa Linh Ứng, https://www.dongda360.vn/chi_tiet_di_tich_danh_lam/chua-linh-ung.html
- Nguyễn Thế Long, Phạm Mai Hùng, (2005), Chùa Hà Nội, Nxb Văn hoá – Thông tin.
- Lưu Minh Trị (Chủ biên), 2010, Hà Nội Danh thắng và Di tích, tập 2, Nxb Hà Nội.
