Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Phúc Nhạc, còn có tên gọi là Già Lê Tự, là một trong những ngôi chùa cổ kính của tỉnh Ninh Bình. Chùa tọa lạc tại xóm Chùa, xã Khánh Nhạc, huyện Yên Khánh, trên khuôn viên rộng khoảng 3.310 m². Ngôi chùa có hướng chính Bắc, nằm trong một khu vực yên tĩnh, hài hòa với thiên nhiên. Đây là một di tích lịch sử – văn hóa quan trọng của địa phương, đã được công nhận là di tích cấp quốc gia.
Lịch sử và nhân vật
Chùa Phúc Nhạc được xây dựng vào năm 1603 dưới thời Hậu Trần, ban đầu chỉ là một am nhỏ với mái tranh, tường đất, do nhân dân địa phương lập nên để thờ Phật. Đầu thế kỷ XVII, chùa có sư trụ trì và bắt đầu được tu sửa. Đến năm Gia Long thứ 10 (đầu thế kỷ XVIII), chùa được xây dựng lại với kết cấu vững chắc hơn, tường xây, mái lợp ngói, tạo nền tảng cho diện mạo như ngày nay.
Chùa Phúc Nhạc không chỉ là trung tâm tôn giáo mà còn gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng. Năm 1829, Nguyễn Công Trứ, trong quá trình khai hoang lập huyện Kim Sơn, đã từng cư trú và làm việc tại đây. Ông nhận được sự hỗ trợ từ nhà sư trụ trì, tạo điều kiện thuận lợi cho công cuộc mở mang vùng đất ven biển.
Vào cuối năm 1947, chùa trở thành nơi tổ chức Hội Phật giáo Cứu quốc tỉnh Ninh Bình, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Mặt trận Việt Minh. Sư cụ Phan Thanh Sán được bầu làm chủ tịch hội. Trong giai đoạn kháng chiến, chùa là trung tâm hoạt động cách mạng, nơi chi bộ Đảng hoạt động bí mật, cất giấu tài liệu và liên lạc với các lực lượng kháng chiến. Nhiều tăng ni trong chùa như Phan Thanh Sán, Hoàng Thanh Bằng, sư ông Thái, sư ông Cao đã tích cực tham gia phong trào đấu tranh.
Kiến trúc cảnh quan
Chùa Phúc Nhạc có kiến trúc bề thế, bố cục hài hòa, với hệ thống công trình xây dựng theo một thể liên hoàn. Tam quan chùa quay về hướng Tây, phía Bắc, Đông và Tây giáp khu dân cư, phía Nam là ao chùa. Qua cổng Tam quan là sân lát gạch rộng rãi, dẫn vào tòa nhà 5 gian, hai tầng, bốn mái. Nhà Tiền đường gồm 6 gian, có hàng cột đá vuông mỗi chiều 25 cm, cao 2,5 m, được chạm khắc hoa văn thời Nguyễn. Phía sau là nhà Tam Bảo 4 gian, nơi thờ Phật với hệ thống tượng thờ phong phú, nổi bật là tượng Cửu Long bằng đồng.
Khu vực bên trái chùa có nhà Tổ 5 gian Tiền đường, 2 gian Hậu cung, dãy trai đường, nhà khách, nhà cổ và kho. Toàn bộ khuôn viên chùa có tới 45 gian nhà kiên cố. Trước chùa, bên trái là hệ thống 8 bảo tháp kiên cố, chạm khắc tinh xảo, nơi an vị tro cốt của các vị trụ trì qua các thời kỳ.
Hiện vật
Chùa Phúc Nhạc lưu giữ nhiều hiện vật quý giá thuộc nhiều thời kỳ khác nhau. Trong số đó, nổi bật là chuông đồng lớn được đúc vào năm Gia Long thứ 10, mang giá trị lịch sử và nghệ thuật cao. Bên trong chùa có tượng Phật Cửu Long bằng đồng, được đúc vào năm Bảo Đại thứ 13 (1938), thể hiện trình độ chế tác tinh xảo.
Hệ thống bia đá trong chùa gồm 17 tấm bia Hậu Phật, khắc ghi công đức của các Phật tử và những người đóng góp cho chùa. Đây là những tư liệu lịch sử quan trọng, giúp nghiên cứu về tín ngưỡng và văn hóa Phật giáo tại địa phương. Ngoài ra, chùa còn có bát hương đá cổ thời Nguyễn, nhà thờ Tổ với bốn mái, mặt trước hoàn toàn bằng đá, chạm khắc hoa văn và câu đối tinh tế.
Sự kiện và lễ hội
Hàng năm, chùa Phúc Nhạc tổ chức nhiều lễ hội quan trọng theo lịch Phật giáo. Lễ Phật Đản diễn ra vào ngày 15 tháng 4 âm lịch, thu hút đông đảo tăng ni, Phật tử và du khách thập phương. Ngoài ra, chùa còn tổ chức các tuần tiết như lễ Thượng Nguyên (15 tháng Giêng), lễ Trung Nguyên (15 tháng 7 – lễ Vu Lan), và lễ Phật Thích Ca thành đạo (15 tháng 12).
Một nét độc đáo trong đời sống tâm linh tại chùa là lễ làm chay cầu siêu cho các vong linh, được tổ chức 6 năm một lần vào tháng 2 âm lịch. Lễ hội diễn ra từ 5 đến 7 ngày, bao gồm các nghi thức truyền thống như lễ tại chùa trong 3 ngày, rước Thần Hoàng từ các thôn nhập tịch vào chùa và ngày cuối cùng rước về. Đây là hoạt động tâm linh mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện tinh thần tri ân, báo hiếu của người dân địa phương.
Xếp hạng
Chùa Phúc Nhạc là một trong những di tích lịch sử – văn hóa quan trọng của tỉnh Ninh Bình. Với giá trị lịch sử, kiến trúc và văn hóa đặc sắc, chùa đã được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia, góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống Phật giáo trong đời sống tâm linh của người dân địa phương.
Tài liệu tham khảo
- Tỉnh đoàn Ninh Bình (2024), Di tích lịch sử văn hóa chùa Phúc Nhạc xã Khánh Nhạc, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Truy cập ngày 14/03/2025. https://dulichninhbinh.com.vn/item/2705
