Vị trí
Chùa Quang Hoa nay tọa lạc ở số 31, phố Trần Bình Trọng, thuộc phường Nguyễn Du, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Theo văn bia “Quang Hoa Tự Thập Phương Bi” còn lưu giữ tại đây thì ngôi chùa xưa vốn nằm trên đất của thôn Quang Hoa ở phía tây thôn Thiền Quang và phía bắc hồ Bảy Mẫu. Tấm bia đá này được khắc năm Tự Đức thứ 12, có chép việc dân thôn Pháp Hoa góp công đức dựng chùa vào năm 1860.
Lược sử
Những năm 1933-1934, chính quyền thực dân Pháp đã lấy hết đất đai của cả 3 thôn nói trên để tiếp tục xây nhà mở phố và nhiều hộ dân sở tại đã dời chuyển đi nơi khác. Các thôn cũ đó nay không còn dấu vết gì ngoài 3 ngôi chùa Pháp Hoa, Thiền Quang, Quang Hoa, được quy tập về thành một cụm di tích nằm liền kề nhau và mang những số nhà lẻ ở cuối phố Trần Bình Trọng, đối diện đầu phố Nguyễn Thượng Hiền.
Giá trị nổi bật của chùa Quang Hoa tập trung chủ yếu ở trang trí nên kiến trúc và sưu tập cổ vật còn lưu giữ được tại chùa. Những bức y môn, bức cốn được chạm trổ rất cầu kỳ công phu những đề tài như tứ linh, trúc lão, hoa văn thực vật… kết hợp với nghệ thuật chạm nổi, chạm thủng tỷ mỉ tới từng chi tiết đã biến những họa tiết trang trí đơn giản thành những tác phẩm nghệ thuật, tạo nên những điểm nhấn đáng lưu ý trên kết cấu kiến trúc.
Đặc biệt, hệ thống tượng pháp ở đây khá phong phú và có mặt đầy đủ những nhân vật trong Phật điện Phật giáo Đại thừa. Cũng theo tấm bia Quang Hoa thiền tự sự tích bi ký thì các pho tượng của chùa chủ yếu được tạo tác vào đầu thế kỷ XIX, nổi bật là bộ tượng Tam Thế, Di Đà Tam Tôn, Hoa Nghiêm Tam Thánh được thể hiện rất đặc trưng theo các quy chuẩn tạo tượng mà không kém phần sinh động.
Hệ thống bia đá hiện còn trong chùa cũng rất phong phú. Cổ nhất là tấm bia có niên đại Minh Mệnh năm thứ 2 (1821), bia Minh Mệnh năm thứ 6 (1825), bia Minh Mệnh năm thứ 12 (1831) và các bia có niên đại Tự Đức năm thứ 19 (1866), bia Tự Đức năm thứ 34 (1882), bia
Di tích là nơi nhân dân thường xuyên đến tham quan, chiêm bái và hiện được bảo tồn, phát huy giá trị tốt.
Kiến trúc
Cụm ba ngôi chùa Quang Hoa, Thiền Quang và Pháp Hoa có địa thế rất đẹp vì ở ngay ven bờ tây của hồ Thiền Quang. Đường đến đây cũng tiện lợi nhờ có bến xe bus ở giữa Rạp Xiếc Trung Ương và cổng chính của công viên Thống Nhất. Chùa Quang Hoa quay mặt về hướng nam, từ phố Nguyễn Du có thể nhìn thấy rõ vườn sau. Tam quan gồm gác chuông và 3 cổng được mở ra hè phố Trần Bình Trọng ở hướng tây. Du khách bước qua cổng bên phải sẽ đi vào một con ngõ có tường ngăn với khuôn viên chùa Thiền Quang.
Theo con ngõ rồi quặt sang trái ta sẽ đến một cửa ngách dẫn vào sân sau, phía bên trái cửa ngách lại có một hành lang ngắn dẫn vào cửa nhỏ thông với thiêu hương. Chùa Quang Hoa quay về hướng nam, có tam quan, tam bảo hình chuỗi vồ, gồm tiền đường 7 gian, hậu cung 5 gian (gồm thiêu hương và thượng điện), nhà tổ 10 gian, hai dãy nhà ngang, mỗi dãy 10 gian, vườn tháp. Sân trước tiền đường rộng rãi, có hòn non bộ với tượng Quan âm Bồ tát và một nhà bia. Sân sau giáp với nhà Tổ, nhà Mẫu và hai dãy nhà ngang, mỗi nếp nhà đều rộng 10 gian. Trong chùa cây cối khá nhiều, ngoài ra còn có vườn tháp.
Trong chùa hiện bảo tồn được nhiều di vật, tượng cổ mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX có giá trị. Chùa Quang Hoa có một tấm bia khắc năm 1880 nói về việc xây dựng chùa. Cụm ba ngôi chùa là Thiền Quang, Quang Hoa và Pháp Hoa nằm cạnh nhau, ở số nhà 31-32-33.
Di sản
Ngôi chùa Quang Hoa hiện nay vẫn giữ được nhiều di vật quý, đặc biệt là các pho tượng Phật giáo mang đậm phong cách nghệ thuật của thời Nguyễn cuối thế kỷ XIX. Ngoài ra còn có một tấm bia đá dựng năm 1880 có ghi chép về việc xây dựng chùa. Đặc biệt, cổng chùa có mấy câu đối độc đáo với tên chùa luôn xuất hiện ở vị trí đầu hoặc giữa trong 2 vế đối.
Câu đối Nôm:
”QUANG cảnh tốt tươi, cửa Phật tiêu dao người tám cõi
HOA hương ngào ngạt, lối trần hoan hỉ khách mười phương”
Câu đối Hán:
蓮座光生長引金繩開覺路
池塘花映接來寶筏渡迷津
Liên tọa QUANG sinh, trường dẫn kim thằng khai giác lộ
Trì đường HOA ánh, tiếp lai bảo phiệt độ mê tân
無邊光景一時新，山水縈迴成畫本
不盡花香三界舊，竹松幽雅獲清修
Vô biên QUANG cảnh nhất thời tân, sơn thủy oanh hồi thành họa bản
Bất tận HOA hương tam giới cựu, trúc tùng u nhã hoạch thanh tu
僧到佛來，光被萬家千古燭
地靈天寶，花開十仗四辰蓮
Tăng đáo Phật lai, QUANG bị vạn gia thiên cổ chúc
Địa linh thiên bảo, HOA khai thập trượng tứ thời liên
Thành tựu
Ngày 6-11-1989, cụm di tích nói trên đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.
Tham khảo
- http://www.didulich.net/van-hoa/chua-quang-hoa-21369
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%B9a_Quang_Hoa_(H%C3%A0_N%E1%BB%99i)
- https://sodulich.hanoi.gov.vn/kham-pha-trai-nghiem/du-lich-di-san-di-tich/chua-quang-hoa.html
