Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Thượng Mạo, có tên chữ là Tường Quang tự, là một ngôi chùa cổ kính nằm trên địa bàn phường Phú Lương, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. Trong dân gian, chùa còn được gọi với tên thân thuộc là “chùa Hai Thôn,” gắn liền với đời sống tín ngưỡng của người dân địa phương.
Lịch sử và nhân vật
Theo các tấm bia đá cổ trong khuôn viên, chùa Thượng Mạo được xây dựng vào thời Lê, xác định qua các niên hiệu Thịnh Đức, Đoan Thái và Hồng Ninh. Đây là thời kỳ mà Phật giáo và Nho giáo có sự giao thoa mạnh mẽ, thể hiện qua việc xây dựng các công trình tín ngưỡng mang tính văn hóa và nghệ thuật cao. Trong những năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ, chùa trở thành cơ sở của Trường C500 thuộc Bộ Nội vụ. Tại đây, nhiều cán bộ lãnh đạo cao cấp như Đỗ Mười, Trần Quốc Hoàn và Nguyễn Cơ Thạch đã đến thăm và giảng dạy, góp phần biến ngôi chùa thành biểu tượng của sự kết nối giữa văn hóa, tín ngưỡng và cách mạng.
Kiến trúc cảnh quan
Chùa Thượng Mạo có lối kiến trúc cổ truyền theo kiểu chữ “đinh,” với Tiền đường và Thượng điện được bố trí hài hòa. Các bộ vì trong chùa được thiết kế theo kiểu “chồng rường,” thể hiện sự giản dị nhưng bền vững trong nghệ thuật xây dựng truyền thống. Điểm nhấn của chùa là gác chuông uy nghi, bên trong treo hai quả chuông cổ, một được đúc vào năm Cảnh Hưng thứ 2 (1741) và một quả đúc vào năm Minh Mệnh thứ 18 (1837). Không gian xung quanh chùa có sự kết hợp giữa kiến trúc và cảnh quan với những cây cổ thụ và lối đi lát gạch, tạo nên vẻ đẹp yên bình, tôn nghiêm.
Hiện vật
Chùa Thượng Mạo nổi bật với hệ thống tượng Phật quý giá, bao gồm pho tượng Bà Chúa, bộ Tam Thế và tượng A Di Đà Tam Tôn, có niên đại từ nửa sau thế kỷ XVII. Các bức tượng không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện nghệ thuật điêu khắc đặc sắc của giai đoạn này. Đặc biệt, hệ thống bia đá trong chùa có niên đại từ thế kỷ XVI (thời Lê – Mạc) được chế tác tinh xảo với các hoa văn rồng, hoa lá đặc trưng, góp phần cung cấp những thông tin quan trọng về lịch sử và văn hóa.
Xếp hạng
Với những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và kiến trúc, chùa Thượng Mạo đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào năm 1986.
Tham khảo
- Lưu Minh Trị, (2010), Hà Nội – Danh thắng và di tích (Tập 2), Nxb Hà Nội.