Giới thiệu chung
Chùa Tiêu Sơn nằm lưng chừng núi Tiêu quanh năm cây cối u tịch, phía dưới chân núi là dấu tích dòng sông Tiêu Tương cổ thơ mộng, chùa Tiêu có tên chữ là “Thiên tâm tự” thuộc xã Tương Giang, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, từ lâu nổi tiếng là danh lam cổ tự đại diện cho vùng đất Kinh Bắc. Với cái nôi truyền thống văn hóa tín ngưỡng Phật giáo lâu đời tại vùng đất này, nơi đây đã và đang là điểm đến tâm linh của nhiều con nhang, Phật tử trên khắp cả nước.
Lịch sử
Chùa Tiêu Sơn được xây dựng từ thời Tiền Lê. Đến thời nhà Lý, Thiền sư Lý Vạn Hạnh trụ trì tại đây và chùa Tiêu trở thành trung tâm Phật giáo lớn tại Kinh Bắc.Chùa là nơi tu thiền và giảng pháp của nhiều cao tăng thời Lý, như Thiền sư Vạn Hạnh. Sách Từ điển di tích văn hóa Việt Nam (Hà Nội,1993) giới thiệu chùa này xưa là nơi trụ trì của Thiền sư Vạn Hạnh đồng thời cũng là nơi sinh của vua Lý Thái Tổ. Thiền sư đã có công nuôi dưỡng, giáo dục Lý Công Uẩn từ thời thơ ấu cho đến lúc trưởng thành, sau trở thành vị vua khai lập vương triều Lý. Sử xưa cho biết ở Viện Cảm Tuyền chùa Thiên Tâm có con chó đẻ con sắc trắng đốm đen thành hình hai chữ “Thiên tử” điều đó ứng với việc vua Lý Thái Tổ sinh năm Giáp Tuất rồi lên làm vua.
Ghi chép về việc ngôi chùa là nơi nuôi dạy vua Lý Công Uẩn được lưu truyền rằng: “Thái tổ họ Nguyễn (Lý). Người châu Cổ Pháp Lộ Bắc Giang. Mẹ là Phạm Thị, ngày 12 tháng 2 năm thứ 5 niên hiệu Thái Bình (974) sinh ra vua. Vua khi bé đã thông minh, khí độ, rộng rãi, du học ở chùa Lục Tổ, sư Vạn Hạnh trông thấy lấy làm lạ nói rằng: Đây là người phi thường sau này lớn lên tất có thể cứu nước, yên dân làm bậc minh chủ thiên hạ. Khi Lý Công Uẩn được 3 tuổi đã được mẹ đem lên chùa Tiêu gửi Thiền sư Lý Vạn Hạnh nuôi dạy đến khi lớn khôn.
Chùa Tiêu còn bảo lưu nhiều tài liệu cổ vật và những truyền thuyết, giai thoại phản ánh sống động về sự tích lai lịch, công trạng của Lý Công Uẩn, Quốc sư Lý Vạn Hạnh đã có công nuôi dưỡng giáo dục Lý Công Uẩn từ thơ ấu cho tới lớn khôn trưởng thành, sau trở thành bậc Minh Vương khai lập nền văn minh Đại Việt. Nhớ công ơn Vua Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư, Ninh Bình ra Thăng Long, Hà Nội, tại chùa hiện nay còn lưu giữ bản Chiếu dời đô.
Kiến trúc
Chùa Tiêu Sơn Bắc Ninh được xây theo thế “trước sông, sau núi”. Tọa lạc trên ngọn núi Tiêu, phía trước chùa là dòng sông Tiêu Tương tạo nên quần thể không gian tĩnh lặng, yên bình. Chùa gồm có: cổng chùa, ngôi chánh điện, nhà Tổ, nhà bia, đài Quán Thế Âm, khu vườn tháp và các công trình khác. Cổng chùa hiện nay được xây năm 1986; đài Bồ tát Quán Thế Âm được dựng năm 2001 giữa hồ nước lớn trước chùa; nhà Tổ được dựng năm 2002 và ngôi chánh điện được dựng năm 2003.
Ở chùa có tấm bia đá (cao 0,68m, ngang 0,40m) khắc bốn chữ: “Lý Gia Linh Thạch”, niên đại Cảnh Thịnh nguyên niên (1793) ghi chép sự tích về Lý Công Uẩn.
Điện Phật được bài trí trang nghiêm, thờ tượng Tam Thế Phật, Di Đà Tam Tôn …; các ban thờ Bồ tát Quán Thế Âm, động Quán Thế Âm, ban thờ Hộ Pháp, ban thờ Tôn giả A Nan và ban thờ Trưởng lão Cấp Cô Độc.
Trên núi Tiêu có tượng Quốc sư Vạn Hạnh ngồi tọa thiền, cao 8 m, mặt hướng về kinh thành Thăng Long, dựng năm 1992.
Chùa xưa từng lưu giữ ván in sáchThiền uyển tập anh,một tác phẩm ghi chép về các danh tăng Việt Nam có giá trị về văn học, sử học, triết học.
Kiến trúc chùa Tiêu vẫn giữ được nét uy nghi, cổ kính thời Lê – Nguyễn với hệ thống Tam bảo, viện Cảm Tuyền, nhà Tổ, các bảo tháp cổ.
Nét nổi bật của chùa Tiêu Sơn
Chùa Tiêu chính là nơi lưu giữ pho tượng nhục thân (tượng bó cốt) đã được phục chế, bảo quản của Thiền sư Như Trí, được đặt tại chính điện của Chùa. Ngài sống vào khoảng cuối thế kỷ XVII qua đầu thế kỷ XVIII và từng là trụ trì của chùa Tiêu Sơn. Theo đó, khi một vị thiền tăng đạt đến một mức độ nhập thiền cao siêu thì mới có thể có được “nhục thân” – tức là cơ thể sẽ không bị phân hủy theo thời gian sau khi viên tịch. Điều này không chỉ mang ý nghĩa về lịch sử, văn hoá mà còn chứng tỏ những khả năng kỳ diệu của con người, có tu thì có đắc.
Điều khác biệt của chùa Tiêu chính là không đặt hòm công đức. Tất cả các gian chính diện, tam bảo, nhà thờ tổ… đều không có chiếc hòm công đức nào. Tại các ban thờ trong chùa chỉ bày hoa quả, bánh kẹo, đèn nhang. Chùa không đốt vàng mã và không dâng sao giải hạn để bảo vệ không khí thanh tịnh và văn hóa tâm linh tại chùa.
Chùa đã được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia.
Tham khảo
- https://thuvienhoasen.org/p103a24107/tieu-son-co-tu-chua-tieu-tuong-giang-tu-son-bac-ninh
- https://oancotam.com/chua-tieu-son/
- http://www.chuaviettoancau.com/chua-mien-bac/chua-tieu-son-bac-ninh-702.html
