Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Trung Trữ tọa lạc tại xã Ninh Giang, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, một vùng đất giàu truyền thống lịch sử. Khu vực này có dấu tích cư trú của con người từ thời kỳ tiền sử, thể hiện qua việc phát hiện công cụ lao động thuộc hậu kỳ đá mới và sơ kỳ đồng thau, có niên đại khoảng 4000 – 5000 năm trước. Với vị trí nằm trong vùng đất cổ, chùa Trung Trữ cùng nhiều di tích khác phản ánh sự phát triển văn hóa – lịch sử của địa phương qua các thời kỳ.
Lịch sử và nhân vật
Chùa Trung Trữ không chỉ là một cơ sở tôn giáo mà còn có vai trò quan trọng trong lịch sử đấu tranh cách mạng. Đây là nơi thành lập chi bộ Đảng Trung Trữ – một trong những chi bộ Đảng Cộng sản ra đời sớm tại tỉnh Hà Nam Ninh (nay thuộc Ninh Bình). Chùa từng là điểm hội tụ của phong trào ủng hộ Xô Viết Nghệ Tĩnh, đồng thời là xưởng sản xuất vũ khí phục vụ kháng chiến chống thực dân Pháp. Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, chùa Trung Trữ còn là căn cứ hoạt động của lực lượng du kích, góp phần vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Kiến trúc cảnh quan
Chùa Trung Trữ được xây dựng theo kiểu chữ “tam”, mang đặc trưng của kiến trúc chùa truyền thống Việt Nam. Tiền đường gồm sáu hàng cột cao, mái thẳng, kết cấu hoành vuông, vì kèo kiểu chồng giường với hoa văn chạm khắc đơn giản. Gian thiêu hương có ba gian, bốn hàng cột, sử dụng hệ thống vì kèo chồng giường, hoành vuông, mái thẳng. Đặc biệt, phần hậu cung của chùa được xây dựng ngay trong hang núi, tạo nên không gian thờ tự linh thiêng. Cửa hang được xây thành ba lối ra vào bằng đá xanh kiên cố, trong khi lòng hang được xây tường bệ để đặt tượng thờ Phật.
Hiện vật
Ngoài hệ thống tượng thờ Phật, chùa Trung Trữ còn có các ban thờ phụng những vị “hương tiên” – những bậc tiền nhân có công khai lập làng Trung Trữ. Đây là chín dòng họ lớn của vùng, gồm: Đinh, Lê, Nguyễn, Bùi, Vũ, Đoàn, Ngô, Trần, Phạm. Những hiện vật trong chùa phản ánh đời sống tín ngưỡng của cộng đồng cư dân nơi đây qua nhiều thế kỷ.
Xếp hạng
Với những giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc sắc, chùa Trung Trữ đã được Bộ Văn hóa – Thông tin – Thể thao và Du lịch (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia vào năm 1990. Quyết định này khẳng định vị thế của chùa trong hệ thống di sản văn hóa Việt Nam, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản cho các thế hệ mai sau.
Tài liệu tham khảo
- UBND tỉnh Ninh Bình (2019), Chùa Trung Trữ. Truy cập ngày 14/03/2025 https://vhtt.ninhbinh.gov.vn/vi/di-san-van-hoa/chua-trung-tru-121.html
