Tên gọi và vị trí địa lý
Đình Đồng Hoàng là một trong những di tích lịch sử, văn hóa quan trọng của phường Đồng Mai, quận Hà Đông, Hà Nội. Đình nằm trong cụm di tích Đình – Chùa Đồng Hoàng, được đặt tên theo làng Đồng Hoàng – một ngôi làng cổ kính với bề dày lịch sử và văn hóa. Với vị trí gần dòng sông Đáy và hệ thống đê điều, đình Đồng Hoàng không chỉ mang giá trị tín ngưỡng mà còn gắn liền với cảnh quan thiên nhiên và đời sống sinh hoạt của người dân địa phương.
Lịch sử và nhân vật
Đình Đồng Hoàng được xây dựng vào thế kỷ XVII trên một khu đất linh thiêng, rộng 755 m². Trải qua biến cố thời gian, đình từng bị hư hỏng do khí hậu và chiến tranh. Các đợt trùng tu lớn diễn ra vào triều vua Duy Tân (1913) và năm 2012, mang lại diện mạo khang trang nhưng vẫn giữ được nét cổ kính của di tích.
Đình Đồng Hoàng thờ Thành hoàng làng – Đại Đức Vương Hoàng Khắc Minh. Ngài sinh năm 1453 tại làng Đa Sỹ, phường Kiến Hưng, Hà Đông, trong một gia đình nho học. Là cháu đích tôn của Hoàng tử đệ tam túc Hoàng Trình Thanh, ngài thừa hưởng sự thông minh, tài đức từ nhỏ. Năm 1484, dưới triều Lê Thánh Tông, ngài đỗ Tiến sĩ và được triều đình trọng dụng trong nhiều công việc quan trọng như đi sứ, kiểm tra các địa phương. Sau khi mất vào năm 1534, ngài được nhân dân nhiều nơi thờ phụng, trong đó có đình Đồng Hoàng.
Kiến trúc cảnh quan
Kiến trúc đình Đồng Hoàng mang đậm phong cách dân gian truyền thống. Cổng đình (nghi môn) được xây dựng theo kiểu nghi môn trụ, dẫn vào sân đình lát gạch bát rộng rãi, xung quanh là cây cổ thụ tỏa bóng mát và giếng cổ phong thủy. Khu vực chính của đình gồm năm gian đại bái được chạm khắc tinh xảo, bài trí đồ thờ nghiêm trang. Phía sau là gác chuông tám mái uy nghi, tả mạc, hữu mạc, và hậu cung với bệ thờ tam cấp trang trọng – nơi đặt long ngai và bài vị của Thành hoàng làng. Tổng thể kiến trúc tạo nên một không gian linh thiêng, hài hòa với thiên nhiên.
Hiện vật
Đình Đồng Hoàng còn lưu giữ nhiều hiện vật quý hiếm, bao gồm long ngai, bài vị, đồ thờ tự, hệ thống chạm khắc gỗ đặc sắc. Những hiện vật này không chỉ có giá trị tín ngưỡng mà còn là nguồn tư liệu quý giá trong việc nghiên cứu văn hóa, nghệ thuật và lịch sử.
Lễ hội
Lễ hội Đình Đồng Hoàng được tổ chức hàng năm từ ngày 10 đến ngày 13 tháng Giêng âm lịch. Đây là dịp để cộng đồng dân làng tưởng nhớ công lao của Thành hoàng, cầu bình an, hạnh phúc, và mùa màng bội thu. Lễ hội bao gồm các nghi thức trang trọng như rước kiệu bát cống, long đình từ đình ra Quán Hạ để rước chân nhang, sau đó trở về đình làm lễ tế yết. Ngoài ra, các ngày lễ khác như ngày hóa của Thành hoàng (12 tháng Chạp), lễ Hạ điền (27 tháng 5), và lễ Tết Hàn thực (3 tháng 3 âm lịch) cũng được tổ chức, tạo nên đời sống tín ngưỡng phong phú cho dân làng.
Xếp hạng
Với giá trị văn hóa, lịch sử, và kiến trúc nghệ thuật độc đáo, đình Đồng Hoàng đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào ngày 31/12/2003. Đây là niềm tự hào của phường Đồng Mai, nơi lưu giữ những giá trị truyền thống lâu đời, đồng thời là điểm đến quan trọng trong hành trình tìm hiểu di sản văn hóa của Hà Nội.