Tên gọi và vị trí địa lý
Đình Tử Dương là một di tích kiến trúc nghệ thuật có giá trị, tọa lạc tại xã Cao Thành, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội. Dưới triều Nguyễn, khu vực này có tên là xã Tử Dương, thuộc tổng Sơn Lãng, huyện Sơn Minh. Đến tháng 10 năm 1948, xã Cao Sơn được thành lập và đến năm 1956 lại chia tách thành hai xã là Sơn Công và Cao Thành. Đình Tử Dương nằm ở vị trí đầu đất hình con rồng, nơi tiếp giáp giữa ngõ Ba, xóm Đầm và xóm Cát, tạo nên vị thế địa linh nhân kiệt theo quan niệm truyền thống.
Lịch sử và nhân vật
Đình Tử Dương là nơi thờ thành hoàng làng Long Quốc đại vương. Theo truyền thuyết, ngài là một trong những người con của Lạc Long Quân, sinh ra từ bọc trăm trứng. Trong thời kỳ khai phá, vùng đất Tử Dương là khu vực đầm lầy, nhiều sông nước và thường xuyên xảy ra thiên tai như lũ lụt, hạn hán. Ngài Long Quốc nổi bật với tài trị thủy, đã góp phần chinh phục thiên nhiên, cải tạo đất đai và lập nên làng Tử Dương. Nhân dân địa phương ghi nhớ công lao của ông nên đã lập miếu và sau này xây dựng đình để thờ phụng, tôn vinh ông như một vị thần bảo hộ làng xã.
Kiến trúc cảnh quan
Đình Tử Dương có bố cục kiến trúc truyền thống với các hạng mục chính gồm Đại bái, Hậu cung và hệ thống công trình phụ trợ. Nghi môn được xây dựng theo hình khối hộp vuông cao khoảng 4m, thân trụ đắp các câu đối chữ Hán ca ngợi công đức thành hoàng, phía trên trang trí tứ phượng chầu và ô lồng đèn với họa tiết tứ linh, tứ quý đặc sắc. Đại bái gồm 7 gian 2 chái, được xây dựng thời Nguyễn, có tường hồi bít đốc. Hệ kết cấu chịu lực bằng gỗ sử dụng kỹ thuật xẻ đầu cột để khớp với xà ngang và xà dọc. Các bộ vì làm theo kiểu “chồng rường, cốn”, trang trí hoa văn tinh xảo với các đề tài dân gian như tứ linh, tứ quý, hổ, dê, nai, gà, mèo dưới bóng cây – một phong cách nghệ thuật mang đậm dấu ấn tranh dân gian Đông Hồ.
Hiện vật
Không gian nội thất của đình Tử Dương được tô điểm bằng nhiều hiện vật quý, nổi bật là các mảng chạm khắc công phu. Trong Đại bái có cuốn thư trổ thủng hình rồng chầu mặt nguyệt, chính giữa đề ba chữ Hán “Ngự đường cừ”. Gian giữa treo bức cửa võng chạm lộng, sơn son thếp vàng; Hậu cung có một cuốn thư chạm bài minh ca ngợi đức thánh. Ngoài ra, đình còn lưu giữ nhiều tác phẩm điêu khắc có giá trị như quán tẩy, giá văn, hạc thờ, bộ bát bửu và các đạo sắc phong, góp phần khẳng định giá trị lịch sử, nghệ thuật và tín ngưỡng của công trình.
Xếp hạng
Với giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và kiến trúc, đình Tử Dương đã được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào năm 1992.
Tham khảo
- Lưu Minh Trị, (2010), Hà Nội – Danh thắng và di tích (Tập 1), Nxb Hà Nội.
