Cuốn sách “Tang thương ngẫu lục” được soạn bởi hai tác giả Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án vào thời Gia Long (1802-1819). Đây là một tập hợp những câu chuyện kỳ lạ, ghi chép lại các sự kiện và con người trong triều đại Hậu Lê trở về trước, với tổng cộng 90 câu chuyện chia thành hai phần: phần thứ nhất gồm 40 chuyện và phần thứ hai gồm 50 chuyện.
Cuốn sách phản ánh những biến động của xã hội, những câu chuyện thăng trầm của các triều đại và những nhân vật lịch sử nổi bật. Qua đó, các tác giả đã khắc họa rõ nét bức tranh xã hội thời bấy giờ, từ những mối quan hệ trong triều đình đến đời sống dân gian. Các câu chuyện không chỉ kể lại những sự kiện lớn lao mà còn chú trọng đến những chi tiết nhỏ nhặt, đời thường, mang đến cho người đọc cái nhìn toàn diện và sâu sắc về lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Phần đầu cuốn sách mở đầu bằng những câu chuyện liên quan đến các vị hoàng đế và quan lại trong triều đình. Một trong những câu chuyện nổi bật là về Hoàng Đế Thần-Tôn, người đã có nhiều quyết sách quan trọng và để lại dấu ấn lớn trong lịch sử. Các câu chuyện tiếp theo kể về những vị quan nổi tiếng như Nguyễn-Duy-Thời, Nguyễn-Văn-Giai, và Đặng-Lân, với những đóng góp và biến cố trong cuộc đời họ.
Phần thứ hai của cuốn sách tập trung vào những câu chuyện của những người dân thường và những biến cố trong xã hội. Điển hình là câu chuyện về người nông phu làng Như-Kinh và câu chuyện về Đoàn phu-nhân, vợ của Ngô-Phúc-Du, người đã chọn cái chết để giữ vẹn đạo làm người sau khi chồng qua đời. Những câu chuyện này không chỉ phản ánh cuộc sống khắc nghiệt mà còn tôn vinh những phẩm chất tốt đẹp, lòng trung thành và sự kiên cường của con người.
Cuốn sách cũng chứa đựng nhiều bài thơ, câu đối và các tác phẩm văn học khác, thể hiện sự phong phú và đa dạng của văn hóa Việt Nam thời bấy giờ. Những tác phẩm này không chỉ có giá trị văn học mà còn là nguồn tư liệu quý giá giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm tư, tình cảm và suy nghĩ của con người trong quá khứ.
“Tang thương ngẫu lục” không chỉ là một cuốn sách lịch sử mà còn là một tác phẩm văn học đáng quý, giúp bảo tồn và truyền bá những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Qua từng câu chuyện, người đọc có thể cảm nhận được sự thăng trầm của lịch sử, đồng thời cũng thấy được sự kiên cường và bất khuất của con người Việt Nam qua các thời kỳ.
Cuốn sách được đánh giá cao không chỉ vì nội dung phong phú mà còn vì cách thể hiện sinh động, dễ hiểu, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và hiểu sâu hơn về lịch sử và văn hóa Việt Nam. Đây thực sự là một tác phẩm đáng đọc và nghiên cứu, đặc biệt là đối với những ai yêu thích lịch sử và văn hóa dân tộc.
