Cuốn sách “Cơ sở văn hóa Việt Nam” của các tác giả Trần Quốc Vượng, Tô Ngọc Thanh, Nguyễn Chí Bền, Lâm Mỹ Dung và Trần Thúy Anh, là một tài liệu quan trọng trong việc nghiên cứu và giảng dạy về văn hóa Việt Nam. Cuốn sách bao gồm các chương chính nhằm giới thiệu, phân tích và đánh giá các khía cạnh khác nhau của văn hóa Việt Nam từ góc nhìn lịch sử, xã hội và địa lý.
Mở đầu, sách đề cập đến khái niệm cơ bản về văn hóa và văn hóa học, nhấn mạnh vai trò của văn hóa trong xã hội, cũng như mối quan hệ giữa con người và văn hóa. Văn hóa được xem như một hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy trong quá trình hoạt động thực tiễn. Khái niệm này bao hàm cả văn hóa hữu thể (như đình, đền, chùa, miếu) và văn hóa vô thể (như âm nhạc, ngôn ngữ, nghi lễ, phong tục) .
Phần tiếp theo của sách là cấu trúc các thiết chế và chức năng của văn hóa, trong đó phân tích chi tiết các thành tố cấu thành văn hóa và chức năng của chúng. Văn hóa không chỉ là sản phẩm của hoạt động sáng tạo mà còn là công cụ giáo dục, hướng dẫn con người đến cái đẹp, cái thiện. Chức năng giáo dục của văn hóa giúp duy trì và phát triển các giá trị truyền thống qua nhiều thế hệ.
Sách còn phân tích diễn trình lịch sử của văn hóa Việt Nam qua các giai đoạn từ thời tiền sử, sơ sử đến thời hiện đại. Mỗi giai đoạn được đánh dấu bằng những đặc trưng văn hóa riêng, phản ánh quá trình tiếp biến và giao thoa văn hóa giữa các dân tộc. Đặc biệt, sách nhấn mạnh đến vai trò của các nền văn hóa lớn như văn hóa Đông Sơn, văn hóa Chămpa, và văn hóa Đại Việt thời Lý – Trần trong việc hình thành bản sắc văn hóa Việt Nam .
Không gian văn hóa Việt Nam cũng được đề cập chi tiết qua các vùng văn hóa đặc trưng như vùng văn hóa Tây Bắc, Việt Bắc, châu thổ Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ. Mỗi vùng văn hóa có những nét độc đáo riêng, phản ánh điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của từng khu vực. Sự phong phú và đa dạng của các vùng văn hóa góp phần làm nên bản sắc văn hóa phong phú và đa dạng của Việt Nam .
Cuối cùng, cuốn sách kết luận về vai trò của văn hóa trong sự phát triển xã hội. Văn hóa không chỉ là mục tiêu phát triển mà còn là động lực thúc đẩy sự tiến bộ xã hội. Việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống là nhiệm vụ cấp bách để giữ gìn bản sắc dân tộc và góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước
