Vị trí
Tên thường gọi: Chùa Trăm Gian. Chùa thường được gọi là chùa Tam Sơn hoặc chùa Ba Sơn, tọa lạc ở thôn Tam Sơn, xã Tam Sơn, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.
Lịch sử
Chùa dựng vào thời Lý. Sách Từ điển Di tích văn hóa Việt Nam (NXB. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993) cho biết các Thiền sư Lã Định Hương (mất năm 1050), Nghiêm Bảo Tính (mất năm 1034), Phạm Minh Tâm (mất 1034) thuộc thế hệ thứ 7, 8 Thiền phái Vô Ngôn Thông đã từng trụ trì, giảng pháp tại chùa.
Đến thế kỷ XVII, bà cung phi Nguyễn Thị Ngọc Vĩnh tổ chức trùng tu, mở rộng chùa quy mô to lớn, xây bậc gạch từ chân núi lên chùa, dựng lầu chuông năm 1693, dựng cột đá Chúc Thiên Đài ghi tên những tín chủ góp công của xây chùa. Các năm sau, tiếp tục đúc chuông, tô tượng. Pho tượng Bồ tát Quán Thế Âm Thiên thủ Thiên nhãn (cao 1,70m, tòa sen 0,37m), tượng Kim Đồng, tượng Ngọc Nữ là những pho tượng cổ và quý của dân tộc.
Theo sách “Việt sử lược” thì vào khoảng niên hiệu Ứng Thiên (955 – 1007) chùa là nơi Thiền sư Vạn Hạnh đưa Lý Công Uẩn về lánh nạn tránh sự truy đuổi của Lê Ngọa Triều. Khi nhà Lý ra đời, chùa vẫn là nơi trụ trì, hành đạo của nhiều vị tổ sư có công lớn trong việc xây dựng triều chính và nền văn hóa dân tộc dưới triều Lý.
Năm 1063, vua Lý Thái Tôn đã cho xây dựng chùa với quy mô lớn, trở thành trung tâm đào tạo các tăng sư và là danh thắng nổi tiếng của vùng. Thời Lý, Công chúa Thuận Dương, Nguyên Phi Thần Châu và Nguyên phi Bảo Liên từng đến tu hành tại chùa. Hiện nay trong chùa vẫn còn vết tích Am Hoa Viên (vườn hoa) và các tượng thờ các công chúa, nguyên phi thời Lý.
Vào sáng mồng 1 Tết năm Đinh Mùi (tức ngày 09/2/1967), Bác Hồ đã về thăm, nói chuyện với cán bộ, nhân dân, thiếu nhi xã Tam Sơn tại cổng chùa Tam Sơn. Sau đó Người đã trồng cây đa trước cồng chùa và đến nay cây đa vẫn tỏa bóng mát, được nhân dân địa phương trân trọng, gìn giữ.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chùa Trăm Gian là nơi hội họp của các thành phần cách mạng, là nơi nuôi giấu cán bộ và trường học của con em địa phương. Năm 1972, trong trận Điện Biên Phủ trên không chùa Trăm gian đã bị máy bay Mỹ đánh phá, giặc mỹ ném bom làm nhiều công trình chùa Tam Sơn bị hư hại, tượng phật bị cháy hỏng. Vào năm 1975 và năm 2000, 2015, 2019, 2020 chính quyền và nhân dân thôn Tam Sơn cùng sư trụ trì Thích Đàm Chúc đã tôn tạo, tu bổ, khôi phục lại chùa với quy mô kiến trúc gần giống như ngôi chùa trước khi bị bom Mỹ tàn phá.
Hiện nay, trong chùa còn lưu giữ được nhiều pho tượng phật và cổ vật có giá lịch sử, nghệ thuật như: Khánh đá tạo khắc năm 1672, cây hương đá dựng năm 1679, chuông đồng đúc năm 1826, đặc biệt là tấm bia “Tam Sơn xã đăng hoa bi ký” dựng khắc năm 1902…
Chùa là một trong những di tích lịch sử cách mạng thu hút được du khách tham quan kết hợp với quần thể khu di tích Ngô Gia Tự.
Chùa còn giữ nhiều di vật quý như viên gạch chạm nổi hoa sen thời Trần (mỗi cạnh 0,32m), đại hồng chung, khánh đá (ngang 1,40m) chạm khắc hai mặt, ở đường viền có các hình hoa lá, rồng, phượng…
Ngôi chùa hiện nay được Sư cụ Thích Đàm Chúc cho dựng lại từ năm 1973 và đã được trùng tu nhiều lần.
Chùa đã được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia.
Tham khảo
- Từ điển Di tích văn hóa Việt Nam (NXB. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993)
__________________________
Các ngôn ngữ khác
Tiếng Anh (English)
Thai Son Pagoda, located in Dinh An commune, Dau Tieng district, Binh Duong province, is a famous spiritual tourism destination. This complex includes Mount Cau, covering a vast area of 1600 hectares with 21 peaks. The pagoda was built in the late 1980s and renovated in 2003, becoming a popular destination for visitors to Binh Duong.
The architecture of the pagoda includes two majestic triple gates, spacious courtyards, and the towering Thai Son pagoda, standing at 36 meters tall. Inside, there are statues of Bodhisattvas, Avalokitesvara, and other Buddhas. Visitors can climb to the top of Mount Cau, where the “Cau Bay” shrine is located, offering majestic landscapes and ancient trees.
Thai Son Pagoda hosts the “Mother” festival on the 13th, 14th, and 15th of the 8th lunar month every year, along with other Buddhist festivals and full moon days, attracting a large number of tourists and pilgrims to visit and worship.
Tiếng Trung (Chinese)
泰山寺位于平阳省大庆市定安区，是一个著名的灵性旅游目的地。这个复合体包括占地1600公顷、有21座山峰的岱山。寺庙建于1988年末，2003年翻修，成为平阳省游客的热门目的地。
寺庙的建筑包括两个宏伟的三重门、宽敞的庭院和高36米的泰山宝塔。内部有菩萨、观世音菩萨和其他佛像。游客可以爬上岱山的顶峰，在那里有“岱山祠”供奉，呈现壮丽的景观和古老的树木。
泰山寺每年农历八月十三、十四、十五日举办“母亲”节日，同时还举办其他佛教节日和满月日，吸引大量游客和朝圣者来参观和朝拜。
Tiếng Pháp (French)
La Pagode de Thai Son, située dans la commune de Dinh An, district de Dau Tieng, province de Binh Duong, est une destination touristique spirituelle renommée. Ce complexe comprend le mont Cau, couvrant une vaste superficie de 1600 hectares avec 21 sommets. La pagode a été construite à la fin des années 1980 et rénovée en 2003, devenant une destination prisée des visiteurs de Binh Duong.
L’architecture de la pagode comprend deux majestueuses triples portes, des cours spacieuses et la tour de la pagode Thai Son, haute de 36 mètres. À l’intérieur, il y a des statues de bodhisattvas, d’Avalokitesvara et d’autres Bouddhas. Les visiteurs peuvent grimper au sommet du mont Cau, où se trouve le sanctuaire “Cau Bay”, offrant des paysages majestueux et des arbres anciens.
La Pagode de Thai Son organise le festival de “Mẹ” les 13, 14 et 15 du 8ème mois lunaire chaque année, ainsi que d’autres festivals bouddhistes et les jours de pleine lune, attirant un grand nombre de touristes et de pèlerins pour visiter et se recueillir.
