Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Cảnh Linh, còn được gọi với tên dân gian là chùa Cả, tọa lạc tại thôn Dưỡng Thái Trung, xã Phúc Thành, huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương. Ngôi chùa nằm trong quần thể di tích gồm đình và chùa Dưỡng Thái, một quần thể gắn liền với đời sống tín ngưỡng của cư dân địa phương. Với vị trí nằm giữa vùng đồng bằng trù phú và lâu đời của tỉnh Hải Dương, chùa không chỉ là trung tâm sinh hoạt tôn giáo mà còn là điểm tựa tâm linh, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa – lịch sử của cộng đồng.
Lịch sử và nhân vật
Chùa Cảnh Linh, với tên gọi dân gian là chùa Cả, không ai nhớ rõ chùa Cả được khởi dựng từ bao giờ nhưng theo sử sách ghi lại thì ngôi chùa này đã có từ thời hậu Lê với kiến trúc cổ, độc đáo. Ngôi chùa tọa lạc ở phía tây thôn Dưỡng Thái Trung, cách đình Dưỡng Thái khoảng 300 mét, phía trước là cánh đồng lúa mênh mông, phía sau tựa lưng vào dòng sông Vận hiền hòa – một vị trí địa linh, hội tụ đầy đủ yếu tố phong thủy “tiền thủy hậu sơn”.
Chùa được xây dựng cách đây hơn 300 năm và là nơi thờ Phật theo thiền phái Trúc Lâm, gắn liền với đời sống tâm linh của người dân trong vùng. Theo truyền thuyết dân gian, khuôn viên chùa chính là nơi hóa thân của một trong bốn vị tướng linh thiêng được thờ ở đình Dưỡng Thái – ngài Nguyễn Thụy Hường, người anh cả tài ba, đức độ, có công lớn với quê hương. Nhân dân lập đền thờ ngài ngay cạnh chùa và tôn kính gọi ngài là Đức Thánh Cả, từ đó chùa được gọi theo là chùa Cả.
Không chỉ là nơi tu hành và thờ tự, chùa Cả còn là căn cứ cách mạng quan trọng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Năm 1943, nơi đây được sử dụng làm kho cất giấu vũ khí của Việt Minh, và trong giai đoạn 1941–1945, quần thể đình – đền – chùa xã Phúc Thành là nơi in ấn, cất giữ và trung chuyển tài liệu hoạt động bí mật của các cán bộ cách mạng. Năm 1958, chùa Cả vinh dự được đón Thủ tướng Phạm Văn Đồng về thăm. Tại đây, Thủ tướng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn các di tích lịch sử văn hóa như minh chứng sống động cho một thời kỳ kháng chiến vẻ vang của dân tộc.
Cùng với chùa Cả, Đền Quýt – được xây dựng hơn 100 năm trước để thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo và các vị thiên thần – đã tạo nên một quần thể tâm linh thiêng liêng. Nơi đây không chỉ là không gian sinh hoạt tín ngưỡng mà còn là điểm tựa tinh thần, niềm tự hào về truyền thống yêu nước của người dân Phúc Thành.
Ghi nhận giá trị lịch sử và văn hóa to lớn, năm 1995, Đình Dưỡng Thái và Chùa Cảnh Linh đã được xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia, còn Đền Quýt được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2013. Năm 2023, dự án tu bổ, tôn tạo di tích chùa Cảnh Linh chính thức được triển khai với các hạng mục như đền thờ Đức Thánh Cả và năm gian Tiền đường đã được phục dựng, hoàn thành và đưa vào sử dụng. Hiện nay, địa phương cùng Ban quản lý di tích và sư trụ trì chùa đang tiếp tục khởi công xây dựng tòa Tam Bảo mới, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử – tâm linh lâu đời của di tích chùa Cảnh Linh trong đời sống đương đại.
Kiến trúc và cảnh quan
Chùa nằm ở phía tây, cách đình Dưỡng Thái khoảng 300 mét, mặt hướng ra cánh đồng lúa xanh ngát, lưng tựa vào dòng sông Vận hiền hòa, tạo nên khung cảnh phong thủy hữu tình, đậm chất làng quê đồng bằng Bắc Bộ.
Ngôi chùa có kiến trúc cổ truyền đặc sắc, thờ Phật theo Thiền phái Trúc Lâm. Kết cấu bao gồm ba gian thượng điện và năm gian tiền đường phía trước, được xây dựng theo lối chồng rường đấu sen, mái lợp ngói mũi truyền thống. Các vì kèo, xà ngang, cột trụ đều bằng gỗ, chạm khắc hoa văn tinh xảo, phản ánh kỹ thuật kiến trúc và mỹ thuật dân gian thời hậu Lê.
Khuôn viên chùa rộng thoáng, được bao bọc bởi vườn cây lâu năm gồm vải, nhãn, mít có tuổi đời gần trăm năm. Không gian xanh mát và cổ kính ấy đã tạo nên một không gian tu thiền an tĩnh, trầm mặc – một biểu tượng tâm linh gần gũi, gắn bó với đời sống của nhân dân trong vùng.
Tuy nhiên, sau hơn ba thế kỷ tồn tại, chùa Cả hiện đang xuống cấp nghiêm trọng. Đặc biệt, sau cơn bão số 7 năm 2021, ba gian hậu cung thờ Đức Thánh Cả đã bị sập đổ hoàn toàn, bức tường dài hơn 7 mét bằng gạch cổ bị sụt lở, mái ngói phía sau bị sạt lở, nhiều viên ngói cổ vỡ nát, các vì kèo bằng gỗ bị mối mọt, mục nát và gãy nứt.
Dù vào những năm 1990, chùa đã từng được đảo lại mái ngói và xây thêm tam quan theo lối “tam sơn”, nhưng đó chỉ là giải pháp tạm thời. Hiện nay, phần lớn các bức tường của chùa đều phải chống đỡ tạm thời bằng cột gỗ, nhiều vị trí có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào, đặc biệt là khu hậu cung và các xà, kèo gỗ chính.
Trước tình trạng xuống cấp nghiêm trọng này, nhiều cổ vật trong chùa đã được di dời tạm thời để bảo quản. Cảnh chùa tan hoang giữa mưa nắng khiến người dân địa phương không khỏi xót xa. UBND xã Phúc Thành đã triển khai các biện pháp cảnh báo tạm thời như chăng dây khoanh vùng, đặt biển nguy hiểm và chống đỡ một số khu vực trọng yếu.
Tuy nhiên, theo Đại đức Thích Thanh Ngọc, trụ trì chùa Cảnh Linh, những đề xuất tu sửa đã được đưa ra nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn về thủ tục. Nhà chùa và người dân mong mỏi được trùng tu lại gian thờ Đức Thánh Cả và Toà Tam Bảo, nhằm bảo tồn giá trị lịch sử – văn hóa của ngôi chùa đã được xếp hạng di tích quốc gia.
Chùa Cảnh Linh không chỉ là công trình kiến trúc tâm linh cổ kính, mà còn là chứng tích lịch sử trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, là nơi lưu giữ ký ức văn hóa và niềm tin của nhiều thế hệ. Việc sớm có phương án trùng tu, bảo tồn chùa là điều cấp thiết, vừa gìn giữ di sản quý báu, vừa đảm bảo an toàn cho cộng đồng và phát huy giá trị văn hóa lâu bền của di tích.
Sự kiện và lễ hội
Tại chùa Cảnh Linh (chùa Cả), thôn Dưỡng Thái Trung, xã Phúc Thành, huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương, các sự kiện và lễ hội diễn ra hằng năm đều mang đậm tính tâm linh, gắn liền với truyền thống tôn giáo và văn hóa địa phương. Một trong những lễ hội tiêu biểu nhất là lễ hội truyền thống tổ chức vào dịp đầu xuân, thường gắn với ngày giỗ Đức Thánh Cả – vị nhân thần được thờ phụng ngay tại khu vực hậu cung của chùa. Lễ hội bao gồm phần lễ trang nghiêm với nghi thức dâng hương, tụng kinh, tưởng niệm công đức tiền nhân, và phần hội sôi động với các hoạt động văn hóa dân gian như rước kiệu, văn nghệ, múa lân sư rồng và các trò chơi dân gian thu hút đông đảo nhân dân tham gia.
Ngoài ra, vào các ngày lễ lớn của Phật giáo như Phật Đản, Vu Lan, lễ Hạ Nguyên, chùa cũng tổ chức nhiều hoạt động lễ bái, tụng kinh, phóng sinh và thuyết giảng giáo lý nhằm duy trì sinh hoạt đạo pháp và giáo dục truyền thống hiếu nghĩa cho các thế hệ. Đây là dịp để tăng ni, Phật tử và người dân trong vùng hội tụ về chùa, góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa tâm linh đặc sắc của địa phương.
Xếp hạng
Chùa Cả, cùng với đình Dưỡng Thái, đã được Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia theo Quyết định số 1568 QĐ/BT ngày 20/4/1995. Việc xếp hạng này khẳng định giá trị to lớn của chùa Cả trong kho tàng di sản văn hóa dân tộc, đồng thời đặt ra trách nhiệm bảo tồn và phát huy giá trị của di tích đối với các cơ quan chức năng và cộng đồng địa phương
Tài liệu tham khảo
- Di tích quốc gia chùa Cả xuống cấp nghiêm trọng (2022), Đài phát thanh và truyền hình Hải Dương
-
Khai hội quần thể di tích đình- đền- chùa xã Phúc Thành (2024), Cổng thông tin điện tử huyện Kim Thành.
_____________________________________________
Các ngôn ngữ khác
Tiếng Anh (English)
Chùa Cảnh Linh, also known as Chua Ca, located in Dưỡng Thái Trung hamlet, Phúc Thành commune, Kim Thành district, Hải Dương province, is part of the Dưỡng Thái temple complex. Constructed in 1690 following the Trúc Lâm Zen Buddhist tradition, Chùa Cảnh Linh holds historical significance as a site involved in the resistance against French colonialism during the Việt Minh revolution.
The architectural masterpiece, featuring three entrances, a front hall, and an upper sanctuary, is built in the style of stacked lotus petal walls. After over 300 years of existence, the temple faced severe deterioration, especially following the impact of Typhoon No. 7 in 2021. Three rear chambers dedicated to worshiping Đức Thánh Cả (the Holy Patriarch) collapsed, and a more than 7-meter-long ancient brick wall showed signs of decay. Despite local authorities taking safety measures, repairing the temple is hindered by bureaucratic challenges.
Chùa Cảnh Linh aspires to renovate the chambers dedicated to Đức Thánh Cả and Tam Bảo to upgrade and reorganize the historical site. Acknowledged as a national historical relic by the Ministry of Culture, Sports, and Tourism in 1995, the temple plays a crucial role in preserving and showcasing the local history and culture.
Tiếng Trung (Chinese)
清灵寺（又称为寺庙Ca），位于海防省金城县福成乡Dưỡng Thái Trung村，是Dưỡng Thái寺庙群的一部分。 清灵寺建于1690年，遵循了竹林禅宗的传统，同时也是越南民主革命中法国殖民统治的抵抗活动的重要场所。
这座建筑杰作，包括三个入口，前厅和上方圣殿，采用了叠加的莲花瓣墙风格。在超过300年的存在之后，这座寺庙面临严重的退化，尤其是在2021年第7号台风的影响下。三个供奉Đức Thánh Cả（圣父）的后殿倒塌，超过7米长的古老砖墙显示出衰败的迹象。尽管地方当局采取了安全措施，但由于官僚主义的挑战，修复寺庙变得困难。
清灵寺渴望整修供奉Đức Thánh Cả和Tam Bảo的殿宇，以升级和重新组织这个历史遗址。 1995年，文化、体育和旅游部承认该寺庙为国家历史文物，它在保存和展示本地历史和文化方面发挥着至关重要的作用。
Tiếng Pháp (French)
Le temple Cảnh Linh, également appelé Chua Ca, situé dans le hameau de Dưỡng Thái Trung, commune de Phúc Thành, district de Kim Thành, province de Hải Dương, fait partie du complexe de temples Dưỡng Thái. Construit en 1690 selon la tradition bouddhiste zen Trúc Lâm, le temple Cảnh Linh revêt une importance historique en tant que lieu impliqué dans la résistance contre le colonialisme français lors de la révolution Việt Minh.
Le chef-d’œuvre architectural, avec trois entrées, une salle avant et un sanctuaire supérieur, est construit dans le style des murs de pétales de lotus empilés. Après plus de 300 ans d’existence, le temple a subi une détérioration grave, en particulier à la suite de l’impact du typhon n° 7 en 2021. Trois chambres arrière dédiées au culte de Đức Thánh Cả (le Saint Patriarche) se sont effondrées, et un mur en briques anciennes de plus de 7 mètres montre des signes de dégradation. Malgré les mesures de sécurité prises par les autorités locales, la réparation du temple est entravée par des obstacles bureaucratiques.
Le temple Cảnh Linh aspire à rénover les chambres dédiées à Đức Thánh Cả et Tam Bảo pour moderniser et réorganiser le site historique. Reconnu comme un site historique national par le ministère de la Culture, des Sports et du Tourisme en 1995, le temple joue un rôle crucial dans la préservation et la mise en valeur de l’histoire et de la culture locales.
