Vị trí
Chùa Đại Trà, tên chữ là Đại Linh tự, toạ lạc trên một khu đất rộng, tương đối bằng phẳng, nằm về phía Tây Bắc của thôn Đại Trà, xã Đông Phương, huyên Kiến Thụy. Xã Đông Phương nằm về phía Bắc huyện Kiến Thụy, phía Bắc giáp phường Anh Dũng, Hưng Đạo (quận Dương Kinh), phía Đông giáp phường Hoà Nghĩa, phía Nam giáp xã Đại Đồng, phía Tây giáp sông Đa Độ.
Lịch sử
Cách đây 700 năm, vào thế kỷ XIII, trong kế sách “Ngụ binh sư nông” của Vương triều Trần, các vua chúa nhà Trần có chủ trương khuyến khích các vương hầu, công chúa đứng ra lập các điền trang thái ấp, mở mang các làng xóm, chiêu mộ dân chúng đến thái ấp của mình, khai khẩn đất hoang hoá để cày cấy. Vị Phò mã Tôn Thất nhà Trần là Trần Quốc Thi (Văn Nhượng hầu) giữ chức Đô úy Văn Định Vương – Lạng Giang – Đô Thống Chế, là người có công đầu trong việc chiêu dân xiêu tán cùng với dân sở tại lập ra Đại Trà trang. Nhân dân trang Đại Trà đã đóng góp nhiều nhân tài, vật lực cho cuộc kháng chiến chống quân Nguyên ở thế kỉ XIII.
Trên tấm Đại Trà bia kí, được tạc vào đời vua Lê Kính Tông, niên hiệu Hoằng Định thứ 10 (1612), cho biết, chùa Đại Trà được xây dựng khang trang, to lớn bắt đầu từ thời nhà Mạc. Chùa gồm nhiều toà ngang dọc, tổng cộng gần 50 gian bằng gỗ lim, mái lợp ngói mũi, trong đó có nhà bia chứa gần 60 chiếc bia lớn nhỏ khác nhau. Ruộng chùa xấp xỉ 30 mẫu Bắc Bộ. Vị sư trụ trì chùa là Hoà thượng họ Đào được mời làm quân sư về quân sự và chính trị cho triều Mạc. Nhiều vị hoàng đế thân vương nhà Mạc đã tì
m đến chùa đàm đạo với nhà sư. Chùa Vọng Hải, xã Hưng Đạo là trạm dừng chân của quan khách trước khi vào thăm chùa Đại Trà.
Chùa Đại Trà được tu bổ lớn vào năm Vĩnh Trị thứ 2 Hoằng Định (1677) và các năm 1695, 1711, 1846, 1980, 2000. Diện tích nội tự của chùa là 2618 m2. Nhiều thiền sư trụ trì và có công lớn trong việc trùng tu, tôn tạo nhà chùa hư Hoà thượng Đào Đức Nghị tự Phổ Trấn Bồ Tát, kị ngày 11/10 đòi vua Lê Hy Tông; thiền sư Thích Thanh Huyên tự Giáo Linh hoá thân Bồ Tát, sinh năm 1857, mất năm 1946, hưởng thọ 89 tuổi; thiền sư Phả Tự Tâm Vượng, sinh năm Đinh Dậu, mất năm 1966, hưởng thọ 69 tuổi; Sư cụ Thích Đàm Huy về trụ trì chùa năm 1980, sư già lâm đại hạn, qua đời vào ngày 26/2 âm lịch năm 1997.
Hiện vật
Hệ thống các di tượng Phật, bia kí chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hoá to lớn như hai pho tượng thân vương nhà Mạc, tượng Quán Âm Tọa Sơn, tượng Quán Âm Tống Tử…Tượng thân vương nhà Mạc gồm tượng Thái Tổ Mạc Đăng Dung (được tạc trong tư thế thiết triều, ngồi trên ngai rồng, trên khuôn mặt thể hiện sự mạnh mẽ, cương quyết và tràn đầy niềm tin, cao 1,05m) và tượng Hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn, vợ vua Mạc Thái Tổ.
Tượng Quán Âm Tống Tử được tạc bằng gỗ, ngồi trên giả sơn (còn gọi là Quán Âm Thị Kính), cao 75cm, nên tính cả bệ thì cao 1,3 m. Tượng Quán Âm Tọa Sơn được tạc bằng đá vôi xám và được sơn son thếp vàng. Tượng cao 67 cm, được các nhà nghiên cứu đánh giá là một trong những pho tượng có niên đại sớm ở nước ta.
Chùa hiện còn lưu giữ 7 tấm bia đá, trong đó có 5 bia niên đại thời Lê Trung Hưng thế kỉ XVII nhưng vẫn kế thừa được phong cách nghệ thuật thời Mạc:
– Đại Trà bia kí: Niên hiệu Hoằng Định thứ 12, đời vua Lê Kính Tông (1612)
– Đại Linh tự bia kí: Niên hiệu Cảnh Trị thứ 8 (1670), triều vua Lê Huyền Tông
– Đại Trà xã (Đại Linh tự) bia kí: Niên hiệu Vĩnh Trị thứ 3 (1678), đời vua Lê Hy Tông
Ngoài ra còn một số tấm bia Hậu Phật niên hiệu Vĩnh Thịnh năm thứ 7 (1712), triều vua Lê Dụ Tông; Chính Hoà (1680 – 1705), đời vua Lê Hy Tông và 3 tấm bia triều Nguyễn niên hiệu Thiệu Trị, Thành Thái. Chùa Đại Trà còn lưu giữ một chuông đồng có niên hiệu Cảnh Thịnh (triều đại Tây Sơn); vườn mộ tháp các thiền sư đã trụ trì và có công lớn trong việc xây dựng và tu bổ chùa.
Thành tựu
Với những giá trị lịch sử – văn hoá như vậy, năm 1994, chùa Đại Trà được Nhà nước công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp Quốc gia.
