Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Đặng Xá, tên chữ là Khánh Hưng tự, toạ lạc tại thôn Đặng Xá, xã Văn Xá, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam. Theo thần phả và sắc phong còn được lưu giữ, chùa thờ Đại Thánh Pháp Vân Phật một trong Tứ Pháp.
Lịch sử và nhân vật
Theo Ngọc Phả do Bộ Lễ triều Lê biên soạn năm 1572, ghi sự tích Thần Phật thờ ở đình, chùa, đền, miếu thôn Đặng Xá, có phần viết về Nam Thiên Tứ Thánh thực lục – Thuật cổ bản. Sau khi nêu sự tích hình thành các tượng Phật: Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lội và Pháp Điện, tại thành Luy Lâu thời Sĩ Nhiếp làm Thái Thú Giao Châu, đoạn cuối của Ngọc Phả có nêu về chùa Khánh Hưng:
“…Nguyên chùa Khánh Hưng, xã Đặng Xá, huyện Kim Bảng, phủ Lý Nhân, đạo Sơn Nam, vào thời Tam Quốc, nhân dân bị ốm đau bệnh tật, (đã đến) đạo Kinh Bắc cầu đảo Tứ Thánh thì dân được yên ổn mạnh khoẻ. Bấy giờ xã Đặng Xá bèn đến đạo Kinh Bắc xin rước Pháp Vũ Tôn Phật về chùa Khánh Hưng để đèn nhang thờ cúng rất là linh ứng. Phàm cầu tạnh, xin mưa thảy đều ứng nghiệm ngay.
Tới khi Đinh Tiên Hoàng dựng nước, cũng đích thân đến bản tự để cầu đảo, cầu Phật phù hộ cho thiên hạ thanh bình, được vậy thì sẽ gia phong sắc chỉ. Tới khi thiên hạ đã yên (vua Đinh) liền gia phong cho ngài là Thượng Đẳng Phúc Thần.
Tới khi Lý Thái Tổ dựng nước cũng đến cầu đảo chùa này. Sau khi Lý Thái Tổ được nước, liền gia phong cho ngài thêm 2 chữ: Đại Thánh. Lại ban cho mỗi năm 100 quan tiền xanh giao cho bản xã, bản thôn để dùng vào việc tu tạo chùa và sai quan đến tế.
Tới khi Lê Thái Tổ khởi nghĩa, cũng cầu đảo ở chùa này. Khi bình định xong thiên hạ liền gia phong sắc chỉ, còn ban cho hàng năm 100 quan tiền, cứ đến mồng tám tháng tư hàng năm lại sai quan đến cầu đảo, cầu Phật phù hộ cho vận nước dài lâu mãi mãi, Phật cùng vận nước lâu dài vô bờ. Thịnh vậy thay.
Sự tích Đại Thánh đều ghi đầy đủ trong Thực Lục để bản xã phụng thờ.
Nam mô Đại Thánh Pháp Vũ Tôn Phật Thượng Đẳng Thần.”
Từ đó Pháp Vũ Tôn Phật có tên gọi đầy đủ là: Đại Thánh Pháp Vũ Tôn Phật Thượng Đẳng Phúc Thần.
Kiến trúc cảnh quan
Chùa được xây dựng từ thế kỷ XVI, dưới thời nhà Mạc. Trải qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử dựng nước và giữ nước, chùa Khánh Hưng vẫn được nhân dân Đặng xá, Văn xá và nhân dân trong vùng trùng tu, tôn tạo vẫn giữ được dáng vẻ cốt cách ngôi chùa cổ kính trên mảnh đất xưa.
Bắt đầu từ năm 2007 và 2008 được sự giúp đỡ của Tỉnh Hà nam và Huyện Kim bảng, Chính quyền, đoàn thể cũng như nhân dân làng Đặng Xá, xã Văn Xá, Hội Phật giáo Việt nam và các Phật tử khắp nơi… chùa Khánh Hưng đã được trùng tu tôn tạo và xây mới có quy mô hơn trước rất nhiều.
Chùa được xây theo kiểu chữ “Đinh”, với 5 gian Bái Đường, hay còn được gọi là Đại hùng bảo điện và 2 chái. Các hàng cột gỗ tứ thiết to khỏe đỡ toàn bộ 2 tầng mái, đã tạo cho không gian Bái Đường và Chính điện thêm sáng, thanh thoát và thông thoáng, 2 tầng mái ngói với các đầu cong được chạm khắc rồng mây rất tinh xảo. Trên đỉnh mái chùa là biểu tượng bánh xe Pháp Luân của nhà Phật. Bao quanh các gian chùa chính là hành lang giúp cho các phật tử đi lại chiêm bái thuận tiên không sợ mưa nắng.
Gian Chính điện cao, rộng rãi được đặt tượng Phật Thích Ca bằng đồng dát vàng, nặng trên trên 10 tấn. Tính đến năm 2010, pho tượng này được coi là tượng Phật bằng đồng dát vàng duy nhất và lớn nhất vùng.
Hiện vật
Hiện chùa còn lưu giữ nhiều cổ vật quý như: 4 bản sắc phong thần của các vua nhà Nguyễn, bệ thờ tượng Phật bằng đá và hương án bằng đá niên hiệu Vĩnh Thịnh đời Lê Dụ Tông (1708), chuông đồng đúc niên hiệu Chính Hòa đời Lê Hy Tông (1683). Trên chuông cổ có bài thơ ca ngợi danh lam chùa Đặng, do GS Trương Đình Nguyên dịch, trong đó có đoạn:
…Hương thấu trời cao ngàn phúc hợp
Chuông vang Kim Bảng vạn lành ngưng
Mới hay phúc lộc nhờ ơn Phật
Danh tiếng mãi truyền với núi sông.
Tham khảo
- Tam Mai, Cổ vật đặc sắc chùa Đặng Xá, báo Hà Nam điện tử, ngày 29/3/2023.
- Chu Đức Soàn, “Lịch sử chùa Khánh Hưng (chùa Đặng)”, ngày 10/4/2009, https://dangxahanam.blogspot.com/2009/04/cac-di-tich-lich-su-lang-ang-xa-xa-van.html
