Giới thiệu chung
Chùa Giác Lương có tên gọi khác là chùa Hiền Lương, tọa lạc ở làng Hiền Lương (trước đây có tên là làng Hoa Lang, nên chùa cũng có tên gọi là chùa Hoa Lang), xã Phong Hiền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chùa theo hệ phái Bắc Tông. Chùa Giác Lương là một trong những ngôi chùa cổ được xây dựng khá sớm ở vùng Thuận Hóa, dưới thời Lê, góp phần vào việc nghiên cứu về lịch sử của nước ta.
Lược sử
Theo tư liệu của địa phương, chùa do bà Hoàng Thị Phiến từ ngoài Bắc di cư vào đầu đời Lê Trung Hưng (khoảng thế kỷ 16) và các tộc trưởng của làng lập ra. Bà đã cúng 7 pho tượng cho chùa, nay vẫn còn. Lúc đầu chùa xây ở Cồn Bệ, phía tây của làng. Sau khi bà qua đời, bà đã được an táng trong khuôn viên chùa và ở đây còn có miếu thờ bà. Khoảng đầu thế kỷ 18, chùa được di dời về khu đất đầu làng cho hợp phong thủy, thuận tiện sinh hoạt.
Dưới thời vua Nguyễn Ánh (hiệu Gia Long), năm 1806 con dân làng Hoa Lang góp của tôn tạo chùa, dựng cột thượng lương, trùng tu chùa cũ.
Triều Thiệu Trị (1841 – 1847), do kiêng húy tên Hoàng thái hậu Hồ Thị Hoa (mẹ của vua Thiệu Trị), theo luật lệ làng Hoa Lang phải đổi tên. Đương thời dân làng có Bình Thắng Nam, Hữu quân đô thống phủ, Chưởng phủ sự Nguyễn Lương Nhàn từng lập nhiều công lớn cho đất nước, cũng là chồng của công chú Lâm Thanh Nguyễn Phước Hòa Trinh (con gái thứ 53 của vua Minh Mạng) tâu xin được vua Thiệu Trị ban đổi tên Hoa Lang thành Hiền Lương (tỏ ý khen ngợi làng này xuất sinh nhiều vị hiền thần, lương tướng phò vua giúp nước). Từ đây, hiệu chùa trở thành “Giác Lương Tự”.
Sau khi chế độ quân chủ chấm dứt, trải qua hai cuộc kháng chiến giành độc lập, thống nhất đất nước (1945 – 1975), làng Hiền Lương bị tàn phá ác liệt, tất cả nhà cửa, đình miếu bị đốt phá, hủy hoại tan hoang. Nhưng kỳ diệu thay, ngôi chùa Giác Lương vẫn còn tồn tại.
Theo nguyện vọng của con dân, hội đồng bô lão đại diện cho tất cả họ tộc quyết định kêu gọi ủng hộ tôn tạo chùa làng. Chùa được trùng tu vào các năm 1924, 1969, 1987, … Chùa Giác Lương là niềm tự hào của dân làng xưa nay.
Kiến trúc
Chùa Giác Lương xây hướng Nam, hình chữ nhật dài 14,60m, rộng 11,48m, sườn mái bằng gỗ, lợp ngói liệt, gồm 2 gian và 4 chái. Sát bên chùa có nhà Tăng. Khuôn viên chùa được bao bọc bởi La Thành hình chữ nhật, dài 79m, cao 1,20m, dày 0,50m. Mặt trước La Thành xây trụ biểu.
Trong khuôn viên chùa còn có các Miếu: Cao các Thành hoàng, Đặc tấn phụ quốc thượng tướng quân Trần Quý Công và hai vị Dương Đại Lang.
Cổng Tam quan của chùa đồ sộ, hai tầng mái giả, đây là một trong những cổng Tam quan đồ sộ nhất Huế hiện nay. Dưới bàn tay chạm khắc khéo léo của các nghệ nhân cùng những đường nét tỉ mỉ, cổng Tam quan hiện lên thật khang trang nhưng cũng không kém phần uy vệ. Hai bên Tam Quan còn có các tượng Hộ Pháp càng tô thêm vẻ nghiêm trang cho ngôi chùa.
Lối vào chùa được trồng cây xanh thẳng tắp với rất nhiều cây cổ thụ được trồng từ lâu đời. Trước mặt chùa còn có một cột cờ Phật Đảng và một chiếc lư hương được đặt ngay chính giữa.
Nội thất chùa, từ bộ khung đến hệ thống liên ba, cửa bảng khoa đều trang trí, chạm nổi hình bát bửu, tứ linh, tứ thời, và các kiểu hoa văn tinh xảo. Trong chùa bài trí 8 án thờ, trong đó 3 án thờ chính là án thờ Phật (có 7 tượng Phật), án thờ thánh Quan Công và án thờ “Thập nhị tôn phái” (tức 12 vị thủy tổ đã có công khai lập làng). Trên các hàng cột đều có treo đối liễn xưa. Sau khi Văn chỉ làng Hiền Lương bị chiến tranh phá hủy, dân làng đã rước ảnh đức Khổng Tử đến thờ ở gian tiền hữu. Chái sau khá rộng là nơi lưu giữ nhiều sắc phong và các tài liệu thư tịch cổ của chùa và của làng Hiền Lương. Ở chái trước, bên trái đặt giá treo chuông đồng, bên trên đặt giá treo trống, theo nguyên tắc “tả chung, hữu cổ”.
Ngoài ra trước mặt chùa người dân còn dựng nên tượng đài Quan Thế Âm Bồ Tát để mỗi đi qua lại có thể nhìn thấy rõ.
Di vật
Đến nay, Chùa Giác Lương may mắn bảo tồn được một số di sản văn hóa quý hiếm như:
- Trong khám thờ tại Chánh điện, tôn trí 3 pho tượng Tam Thế Phật, chạm trổ tinh tế, sơn son thếp vàng (Chất liệu gỗ, mỹ thuật Huế, triều Gia Long – 1819).
- Gian bên trái, tôn trí bộ tượng Quan Công, Quan Binh, Châu Xương, sơn thếp màu rất sinh động (Chất liệu gỗ, mỹ thuật Huế, triều Gia Long – 1819).
- Gian bên phải tôn trí sắc phong Thành hoàng, tiền hậu khai canh, thủy tổ các tộc họ trải qua các triều vua Nguyễn.
- Trên bao lam ở gian giữa chùa treo bức hoành phi đề “Giác Lương Tự” (Lạc khoản ghi: ngày tháng mùa đông năm Tân Mão – Thiệu Trị, 1843)
- Hai bên treo câu đối làm vào mùa đông năm Kỷ Mão – Gia Long, 1819)
- Bên trái Tiền đường có giá gỗ treo quả chuông lớn (đại hồng chung), đúc vào tháng 10 năm Kỷ Mão (1819) triều Gia Long. Trên thân chuông khắc minh văn ghi họ tên của 20 quan chức trong làng tiến cúng.
- Đặc biệt, trước sân chùa về bên phải có một gốc sứ tuổi thọ trên 200 năm, hình dáng rất cổ quái, xứng đáng là một cây di sản, rất cần được quan tâm bảo vệ.
Thành tựu
Chùa Giác Lương đã được xếp hạng là di tích kiến trúc, nghệ thuật cấp quốc gia theo Quyết định số 776-QÐ/BT ngày 23/6/1992 của Bộ Văn hóa Thông tin và Thể thao (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch). Đây là ngôi chùa làng đầu tiên của Thừa Thiên Huế được xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa quốc gia.
Tham khảo
- http://tinhtam.vn/threads/chua-giac-luong.91/
- https://khamphahue.com.vn/kham-pha/di-tich-di-san/tid/Chua-co-Giac-Luong/newsid/1C7ECBA4-120F-42BE-93DD-E118E720E5B8/cid/89957932-7D47-4940-A1D4-60456D2BCAED
- http://visithue.vn/Giac-Luong-ngoi-chua-co-in-bong-mot-thoi.html/?pid=MjAzODJ8Y3NkbGRs0
- https://thuathienhue.gov.vn/vi-vn/Thong-tin-du-dia-chi/tid/Chua-Giac-Luong/newsid/50870AF2-24AF-4B91-B176-B0E0EFCFF4D1/cid/010ADD5E-B8C1-4D12-81DD-05B7BBAB942B
