Vị trí – Tên gọi
Chùa Pháp Hoa thuộc phố Trần Bình Trọng, phường Nguyễn Du, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Tấm bia khắc năm thứ 12 niên hiệu Tự Đức (1860) ghi việc dân làng Pháp Hoa góp tiền của xây dựng chùa vào năm 1860.
Lược sử
Cuối thế kỷ thứ 19, khu vực Cụm di tích Thiền Quang – Quang Hoa – Pháp Hoa thuộc đất thôn Liên Đường, tổng Vĩnh Xương, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, Hà Nội có hồ Liên Thủy chiếm phần lớn diện tích của thôn.
Theo tấm bia “Quang Hoa Tự thập phương bi” hiện còn ở chùa thì cả ba chùa xưa vốn ở thôn Quang Hoa, là thôn ở phía Tây làng Thiền Quang. Hai thôn này nằm trong khu vực Công viên Thống Nhất hiện nay. Theo tấm bia cổ khác còn lưu lại ở chùa niên đại Tự Đức thập nhị niên (Tự Đức năm thứ 12-1860) ghi việc dân làng Pháp Hoa góp tiền của dựng chùa vào năm này (năm 1860).
Khoảng năm 1933-1934 thực dân Pháp dời dân ba làng Quang Hoa – Pháp Hoa – Thiền Quang đi nơi khác. Sau khi di chuyển, nguyên vật liệu để xây dựng chùa chỉ đủ dựng 2 chùa là Thiền Quang – Quang Hoa (Chùa Quang Hoa là của chung 2 làng Quang Hoa và Pháp Hoa).
Những năm 1928 – 1940, trong chương trình quy hoạch thành phố, khu vực này bắt đầu được mở mang, xây dựng. Trong đó, hồ Liên Thủy được ngăn đôi bằng một con đường rất mới. Bờ Bắc hồ được lấp san bằng, bờ Đông và bờ Tây được cạp lại vuông vắn thành một hồ nhỏ gọi là hồ Thiền Quang. Những công trình kiến trúc, trong đó, có một số ngôi chùa nằm xung quanh hồ Liên Thủy đều bị di dời, tập trung lại ở phía Tây hồ Thiền Quang. Trong số đó, có chùa Thiền Quang, Quang Hoa và Pháp Hoa.
Năm 1951, do mâu thuẫn giữa 2 làng, dân làng Quang Hoa nhận chùa là của làng mình. Dân làng Pháp Hoa xin chính quyền Pháp dựng chùa riêng. Người Pháp phân xử bằng cách cắt 2 dãy nhà phụ 3 gian của chùa Quang Hoa cho người dân làng Pháp Hoa làm địa điểm dựng chùa riêng, bức tường ngăn cách 2 chùa Quang Hoa và Pháp Hoa được xây dựng từ đó.
Kiến trúc
Theo tấm bia “Quang Hoa thiền tự sự tích bi ký”, niên đại Tự Đức (1866): Chùa Quang Hoa là một ngôi chùa cổ xưa nay chưa xác định được thời đại. Khởi đầu chỉ là một ngôi am nhỏ bằng tranh được nhiều lần tu bổ, xây dựng ngày càng có quy mô lớn và khang trang. Chùa chính quay hướng Nam. Quy mô của chùa khá bề thế với 7 gian Tiền đường và 5 gian Thượng điện, phía sau là 10 gian nhà Tổ và nhà Mẫu. Hai bên là hai dãy nhà Khách. Bên trái là vườn tháp được quy hoạch xen giữa là các khoảng sân rộng và cây xanh. Giá trị nổi bật của chùa Quang Hoa tập trung chủ yếu ở trang trí nên kiến trúc và sưu tập cổ vật còn lưu giữ được tại chùa. Những bức y môn, bức cốn được chạm trổ rất cầu kỳ công phu những đề tài như tứ linh, trúc lão, hoa văn thực vật… kết hợp với nghệ thuật chạm nổi, chạm thủng tỷ mỉ tới từng chi tiết đã biến những họa tiết trang trí đơn giản thành những tác phẩm nghệ thuật, tạo nên những điểm nhấn đáng lưu ý trên kết cấu kiến trúc.
Ngôi chùa Thiền Quang với quy mô khiêm tốn hơn, ngăn cách nhau bằng một mảng tường lửng. Chùa quay về hướng Tây, khuôn viên cũng như quy mô kiến trúc của chùa nhỏ và đơn giản. Phía sau chùa vẫn còn hai tháp mộ của các nhà sư trụ trì đã viên tịch. Giá trị chính của chùa tập trung qua hệ thống tượng tròn thông qua nghệ thuật tạc tượng của các nghệ nhân xưa.
Chùa Pháp Hoa: Chùa chỉ có 1 gian thờ chính, số lượng tượng pháp ở đây cũng khiêm tốn hơn hẳn và đang trong quá trình tu sửa.
Di vật
Hệ thống tượng pháp ở đây khá phong phú và có mặt đầy đủ những nhân vật trong Phật điện Phật giáo Đại thừa. Cũng theo tấm bia “Quang Hoa thiền tự sự tích bi ký” thì các pho tượng của chùa chủ yếu được tạo tác vào đầu thế kỷ 19, nổi bật là bộ tượng Tam Thế, Di Đà Tam Tôn, Hoa Nghiêm Tam Thánh được thể hiện rất đặc trưng theo các quy chuẩn tạo tượng mà không kém phần sinh động. Hệ thống bia đá hiện còn trong chùa cũng rất phong phú. Cổ nhất là tấm bia có niên đại Minh Mệnh năm thứ 2 (1821), bia Minh Mệnh năm thứ 6 (1825), bia Minh Mệnh năm thứ 12 (1831) và các bia có niên đại Tự Đức năm thứ 19 (1866), bia Tự Đức năm thứ 34 (1882), bia Bảo Đại (1938)…
Do những biến động của lịch sử, chùa không còn giữ được đầy đủ các pho tượng như trước đây. Song những pho tượng còn lại đều là những pho tượng mang giá trị lịch sử và nghệ thuật cao. Trong số đó, nổi bật hơn cả là pho tượng Bồ Tát, Di Đà phát quang, mang phong cách nghệ thuật cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18. Nhìn chung, đây là những pho tượng đẹp, đầy tính chất điêu khắc, nghệ thuật.
Sự kiện – Thành tựu
Năm 1989, chùa được bộ Văn Hóa và Thông tin xếp hạng di tích thắng cảnh.
Hiếm có nơi nào mà trên cũng một khuôn viên không lớn lắm, cùng một lúc có 3 ngôi chùa độc lập. Sự tồn tại của các ngôi chùa này cũng là nguồn tư liệu góp phần tìm hiểu lịch sử Thăng Long – Hà Nội.
Tham khảo
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%B9a_Ph%C3%A1p_Hoa_(H%C3%A0_N%E1%BB%99i)
- http://www.didulich.net/van-hoa/gia-tri-lich-su/chua-co-phap-hoa–ha-noi-21371
