Giới thiệu chung
Tên thường gọi: Chùa Quan Lạn. Chùa thường được gọi là chùa Quan Lạn, tọa lạc ở xã Quan Lạn, huyện đảo Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. Chùa nằm trong một hệ thống cụm di tích lịch sử bao gồm đình, chùa, đền với lối kiến trúc rất riêng, mang đậm bản sắc văn hoá của cư dân vùng biển.
Đó là cụm Di tích đình, đền, chùa gồm: chùa Quan Lạn, đình Quan Lạn, đền Vân Hải, miếu Đức Ông. Chùa thuộc Hệ phái Phật giáo Bắc tông.
Lịch sử hình thành
Chùa Quan Lạn được xây dựng vào thế kỷ thứ XVIII, là một trong những ngôi chùa cổ nhất của Quảng Ninh. Nằm ngay cạnh đình Quan Lạn là chùa Quan Lạn (có tên chữ là Linh Quang tự). Tương truyền cụ Hậu là một bà lão ở Quan Lạn không chồng con, sinh thời hiền lành, phúc đức, chăm chỉ làm ăn để dành một số tiền của.
Cụ Hậu đã dâng toàn bộ tài sản của mình cho nhà chùa. Dân làng đã tạc tượng cụ Hậu – là bức tượng dân gian khá đặc sắc còn lưu giữ và thờ trong chùa. Qua cổng tam quan chùa là bái đường và hậu cung. Chùa từng trải qua nhiều lần tu sửa và nâng cấp.
Mỗi ngôi chùa sẽ đều thờ cúng một vị anh hùng của đất nước, dân tộc nói chung hay địa phương nói riêng và chùa Quan Lạn cũng vậy. Tại đây, chùa không chỉ là nơi thờ cúng thần Phật mà còn thờ công chúa Liễu Hạnh và cụ Hậu.
Kiến trúc
Chùa Quan Lạn được xây dựng từ năm 1953 nhưng được bảo tồn khá tốt nên cho tới ngày nay, chùa vẫn giữ được dáng vẻ mộc mạc, uy nghiêm của mình. Chùa có kiến trúc giản dị dựa trên nguyên tắc chồng đấu hoa sen, mái lợp ngói mũi hài.
Với hệ thống kèo cột gỗ theo kiểu giá chiêng chồng rường, trên các đầu xà, đầu trụ có chạm khắc hoa lá, chủ yếu là hoa sen. Ngoài sân chùa là một tòa Phật Quan Âm cưỡi rồng.
Cổng giữa có tầng lầu treo quả đại hồng chung. Phía sau Tam quan chính là đài Quan Âm được dựng năm 2002. Cổng chùa trải qua nhiều biến động đã được xây dựng lại vào cuối năm 2003, qua cổng chùa kế đến là tam quan, rồi bái đường và hậu cung.
Tam quan cao 3 tầng, phần dưới chính diện có một con rùa đá, trên lưng rùa đặt một bia đá chữ Hán ghi tên những người có công đức lớn cung tiến vào chùa, hai bên là hai ông Hộ Pháp; tầng hai treo một quả chuông đồng nặng khoảng 200kg; tầng ba được đặt tượng Phật bà.
Trong khuôn viên chùa thờ các nhóm tượng Phật, mẫu Liễu Hạnh và cụ Hậu. Tương truyền, cụ Hậu là người gốc Quan Lạn, không có con, về già cụ đã bán ruộng đất lấy tiền tu sửa vào chùa, vì thế dân làng đã tạc tượng cụ Hậu – là bức tượng dân gian khá đặc sắc còn lưu giữ và thờ trong chùa. Ngoài cùng, hai bên trái phải có tượng ông Ác và ông Thiện, tạc theo kiểu bán thân.
Ngôi chánh điện được trùng tu nhiều lần, lần trùng tu mới nhất do Sư cô trụ trì Thích Nữ Trung Thế tổ chức vào năm 2004. Mái ngôi chánh điện chồng diêm, bên trong có nhiều hoành phi và câu đối.
Với sự cổ kính, uy nghiêm cùng cách bày biện, trang trí đặc biệt mà chùa Quan Lạn thổi hồn cho không gian, mảnh đất này trở thành nơi bình yên, thanh tịnh cho Phật tử thập phương gần xa muốn tìm về nơi “Tánh Không”.
Hiện vật
Hiện nay, chùa còn lưu giữ hệ thống tượng Phật có giá trị điêu khắc mang đậm phong cách thời Nguyễn, các bức hoành phi, câu đối và sắc phong của vua Thành Thái (1889) phong cho mẫu Liễu Hạnh…
Điện Phật bài trí trang nghiêm. Đặc biệt, chùa còn bảo tồn, lưu giữ lại được hiện vật cổ gồm nhiều pho tượng cổ bằng đồng như bộ tượng Tam Thế Phật, tượng đức Phật Thích Ca, tượng Bồ tát đản sanh, tượng Mẫu.
Lễ hội
Đặc biệt lễ hội ở đây cũng mang sắc thái riêng biệt gắn chặt với đời sống lao động của cư dân làng biển và truyền thống đánh giặc giữ nước của cha ông ta. Lễ hội Quan Lạn được tổ chức vào ngày 18 tháng 6 âm lịch, hàng năm dân làng vẫn tổ chức rước kiệu Trần Khánh Dư từ đình về nhân kỉ niệm chiến thắng Vân Đồn, đồng thời cầu cho nghề đi biển của ngư dân được bội thu, tôm cá đầy khoang.
Cụm di tích lịch sử Đình, chùa, đền Quan Lạn đã được Bộ Văn hoá Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia, ngày 14/7/1990.
Tài liệu tham khảo
- Sách “500 Danh Lam Việt Nam”, Võ Văn Tưởng, NXB Thông Tấn, Hà Nội – 2008
- Báo Quảng Ninh, “Đình, chùa, đền Quan Lạn”, Cẩm Thu, 29/3/2015 https://baoquangninh.vn/dinh-chua-den-quan-lan-2264507.html
- Cổng thông tin điện tử sở văn hóa và thể thao, “Đình – Chùa Quan lạn, xã Quan Lạn, huyện Vân Đồn – Di tích Lịch sử Kiến trúc Nghệ thuật – Xếp hạng cấp Quốc gia năm 1990”, 12/7/2010 https://www.quangninh.gov.vn/So/sovanhoathethao/Trang/ChiTietTinTuc.aspx?nid=10313
