Chùa Tây An còn được gọi là Tây An Cổ Tự – là một ngôi chùa Phật giáo, nằm trong quần thể di tích nổi tiếng ở An Giang, gồm Chùa Tây An – Chùa Phước Điền (Chùa Hang) – Lăng Thoại Ngọc Hầu – Miếu Bà Chúa Xứ. Chùa được xem là một biểu tượng của sự giao lưu về kiến trúc giữa Việt Nam và Ấn Độ.
Lược sử
Tên gọi “Tây An” có nhiều thông tin để giải thích, như: đây là ngôi chùa nằm ở phía Tây của thành An Giang. Một số khác cho rằng Tây An là để gọi các vật liệu để xây nên chùa lấy từ Trấn tây, Tây Thành và xây dựng trên đất An Giang.
Một số thông tin khác cho rằng chùa Tây An được một vị quan triều Nguyễn đời Minh Mạng có tên là Nguyễn Nhật An cho xây dựng vào năm 1820. Khi được triều đình phái đi Cao Miên, ông đã khấn rằng nếu chuyến đi thành công, khi về sẽ dựng một ngôi chùa thờ Phật tại chân núi Sam với ước muốn cầu mong bình an cho miền Tây Nam đất nước, với ước muốn vùng đất mới được khai phá từ nay sẽ an cư lạc nghiệp lâu dài. Sau khi xây dựng chùa xong, ông thỉnh vị Hòa thượng đầu tiên có pháp hiệu là Hải Tịnh đến trụ trì.
Vào năm 1847, chùa thỉnh Hòa thượng Pháp Tang đến trụ trì. Ông là một chí sĩ yêu nước, tuy mất sớm nhưng ông đã làm rất nhiều việc tốt cho vùng đất An Giang, như: thành lập nhiều trại ruộng quanh vùng Bảy Núi để khẩn hoang, sản xuất và trở thành căn cứ chống Pháp. Ông có rất nhiều đệ tử nổi tiếng như Trần Văn Thành, Tăng Chủ, Đình Tây, Đạo Xuyển,… đó là những người từng một thời làm giặc Pháp phải khiếp sợ vùng Bảy Núi. Ngoài việc tu hành, ông còn có tài làm thuốc trị bệnh cho nhân dân nên sau khi ông mất, người dân ở đây suy tôn Hòa thượng với danh hiệu là Phật Thầy Tây An.
Năm 1958, Hòa Thượng Bửu Thọ đã cho tôn tạo lại chùa. Xây thêm 3 ngôi lầu cổ, mặt tiền chùa và sửa lại chánh điện, tạo thêm nét kiến trúc phương Đông kết hợp với kiến trúc Ấn Độ.
Từ năm 1993, Thượng tọa trụ trì Thích Huệ Kỉnh đã cho trùng tu và xây mới nhiều công trình để phục vụ du khách thập phương đến hành hương vào mỗi dịp lễ lớn hằng năm.
Kiến trúc cảnh quang
Chùa Tây An nằm trên ngã 3 núi Sam, tựa lưng vào núi, mặt hướng về phía đông. Chùa Tây An được xây dựng kiên cố trên nền cao, tường bằng gạch, cột bằng chất liệu gỗ quý, nền xây bằng đá xanh và lót gạch bông, mái lợp ngói đại ống với khuôn viên rộng có diện tích 15.000m2.
Chùa được xây dựng theo lối chữ “Tam”,là sự kết hợp giữa kiến trúc chùa cổ Việt Nam theo phong cách Nam Bộ với nghệ thuật kiến trúc Ấn Độ, Hồi giáo.
Điểm ấn tượng nhất của chùa là ngôi tháp chính có nóc tròn hình như củ hành, giống những đền chùa ở Ấn Độ, đỉnh tháp chính được trang trí cầu kỳ. Hai bên tháp chính là hai ngọn tháp có phần dưới vuông giống như kiến trúc chùa tháp Việt, phần đỉnh lại mang dáng dấp kiểu Ấn Độ.
Cổng tam quan được chia làm ba cửa, cửa ở giữa là nơi thờ tượng phật Quan Âm Thị Kính bồng con của Thị Mầu, hai bên là hai tấm biển đề tên của chùa là “Tây An cổ tự”. Cổng tam quan chùa có mái nhị cấp, lợp ngói đại tiểu. Trên mái che có trang trí sư tử, lưỡng long tranh châu, các hoa văn hình hoa mai, hoa sen, hoa cúc,… thường có ở các chùa cổ.
Khuôn viên của chùa được xây dựng rất rộng rãi và thoáng mát với nhiều cây xanh. Trong khuôn viên có cột phướn cao 16m.
Mặt chính chùa Tây An có kiến trúc khác biệt với các chùa trong khu vực. Ở giữa là lầu chính cao hai tầng thờ Phật, được thiết kế vòm cao vút hình tròn tượng trưng cho vũ trụ quang Phật giáo. Tầng trên là tượng Phật Thích Ca đặt trong khuôn bát giác.
Bốn cột lầu ở tầng dưới có các hộ pháp trấn giữ, hai bên lối vào phía trước có tượng voi trắng và voi đen. Tượng voi trắng sáu ngà là điềm báo hạ sinh thái tử Sĩ Đạt Ta (chính là đức phật Thích Ca) và tượng voi đen hai ngà có tên gọi là Ô Long – có công giúp triều đình đánh đuổi giặc ngoại xâm.
Nằm thấp hơn lầu chính, cân xứng 2 bên là lầu chuông và lầu trống hình tứ giác, trên đỉnh trang trí các tượng tứ linh: Long, Lân, Quy, Phụng.
Trong chính điện thờ Phật theo dòng Lâm Tế, ngoài tượng Phật Thích Ca ở chính giữa, còn có khoảng trên dưới 200 pho tượng Phật, Bồ Tát, La Hán, Bát Bộ Kim Cang, Ngọc Hoàng, Huỳnh Đế, Thần Nông,… lớn nhỏ. Đa số tượng đều làm bằng gỗ quý hiếm, chạm trổ rất công phu là sự tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc Việt Nam vào thế kỷ XIX.
Ngoài ra, chùa còn có nhiều hoành phi và câu đối, chạm trổ tinh vi, có niên đại hơn trăm tuổi.
Phía sau của khuôn viên chùa có rất nhiều mộ tháp với kiến trúc vô cùng độc đáo. Được chú ý nhất là khu mộ của ngài Minh Huyên – ngài chính là Phật thầy Tây An.
Di vật
Đại Hồng chung ở khu vực lầu chuông được đúc vào năm thứ 32 đời vua Tự Đức (năm 1879).
Ngày 10 tháng 07 năm 1980, Chùa Tây An được Bộ Văn hóa xếp hạng là “Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia”.
Chùa còn được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công nhận là “Ngôi chùa có kiến trúc kết hợp phong cách nghệ thuật Ấn Độ và kiến trúc cổ của dân tộc đầu tiên tại Việt Nam”.
Bài viết tham khảo
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%B9a_T%C3%A2y_An
- https://khamphadisan.com.vn/giang-chua-tay-net-dep-cua-su-giao-thoa-kien-truc-viet/
- https://thamhiemmekong.com/thong-tin-du-lich-mien-tay/chua-tay-di-tich-kien-truc-nghe-thuat-cap-quoc-gia.html
- http://abavn.com/news/index.php?option=com_content&view=article&id=11166:doc-dao-kien-truc-tay-an-co-tu&catid=63&Itemid=166
