Vị trí
Chùa Yên Ninh hiện nay nằm ở trung tâm làng Yên Ninh thuộc xã Nga Yên, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Cùng với chùa Đống Cao (làng Yên Khoái), chùa Yên Lộc (làng Yên Lộc), chùa Yên Ninh là một trong những ngôi chùa đã có từ xưa của xã Nga Yên.
Kiến trúc
Chùa Yên Ninh là một công trình kiến trúc dùng cho việc thờ Phật, là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của bà con trong làng và những vùng lân cận qua nhiều đời nay. Là một trong những ngôi chùa cổ, chùa Yên Ninh có kiến trúc 3 gian Tiền đường và một gian Hậu cung nhưng đã bị hư hỏng vào khoảng những năm 1958 – 1959. Do các nguồn tài liệu ghi chép về việc xây dựng ngôi chùa bị thất lạc nên việc xác định niên đại dựng chùa được căn cứ vào các di vật còn lưu giữ tại chùa như tượng gỗ cổ, các chân tảng đá, bát hương đá… và các công trình như cầu đá, bia đá …
Các công trình kiến trúc của chùa được quy hoạch tập trung trong một khoảng không gian rộng thoáng. Ngoài cùng là cổng chùa gồm 4 cột theo kiểu cột nanh. Bước qua cổng chùa vào tới sân (dài 25m; rộng 12m). Phía trước sân có hồ nước nhỏ chảy vòng từ phải qua trái, dẫn nước tưới tiêu đồng ruộng của làng. Giữa sân đặt pho tượng Quan Thế Âm Bồ Tát bằng thạch cao, tay phải kết ấn, tay trái cầm bình nước Cam Lộ. Xung quanh sân chùa là những hàng cây lưu niên, xen lẫn bồn hoa cây cảnh bốn mùa hoa nở, tỏa bóng mát, làm cho cảnh sắc ngôi chùa càng thêm hấp dẫn. Phía phải sân chùa là một ngôi nhà tạm, để người dân sắm lễ vào chùa.
Chùa Yên Ninh nhìn ra hướng nam, chùa chính kết cấu kiểu chữ Đinh có Tiền đường và Thượng điện xây theo kiểu tường hồi cuốn vòm, chồng diêm hai tầng mái, dán ngói vẩy.
Kiến trúc
- Tiền đường: gồm 3 gian có kích thước dài là 6,9m; rộng 3,9m xây theo kiểu tường hồi cuốn vòm, phía trên tạo thành hai tầng mái dán ngói vẩy; bờ nóc đắp hình lưỡng long chầu nguyệt, nền lát gạch bát màu đỏ (30cm x 30cm). Hiên có kích thước chiều rộng 1,3m; chiều dài 6,9m. Hai bên hồi hiên đắp 2 pho tượng Hộ pháp mình mặc áo giáp trụ, đầu đội mũ Thiên tướng, tay cầm đại đao.
- Thượng điện: gồm 1 gian nối liền với nhà Tiền đường bằng 3 cửa cuốn vòm. Cửa giữa có kích thước cao 2,6m; rộng 1,4m, hai cửa bên có kích thước nhỏ hơn, chiều cao 2,0m; chiều rộng 0,65m. Toàn bộ nhà Hậu cung có kích thước dài 4,5m; rộng 3,5m, phía trong được xây cuốn vòm, mái dán ngói vẩy.
Phía trái của chùa chính là nhà thờ Mẫu. Kiến trúc nhà thờ Mẫu theo kiểu hình chữ Nhị bao gồm 3 gian Tiền đường và 3 gian Hậu cung.
Qua cấu trúc và bài trí nội thất ở chùa Yên Ninh, tuy còn thiếu một số pho tượng Phật, nhưng ở đây cũng đã có tương đối đầy đủ các pho tượng cần thiết trong hệ thống thờ tự ở một ngôi chùa truyền thống của người Việt.
Chùa Yên Ninh thuộc loại kiến trúc tôn giáo. Song, nó không chỉ dành riêng cho việc thờ Phật mà thực sự đã trở thành một trung tâm sinh hoạt văn hóa làng xã, có ảnh hưởng trực tiếp trong đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân làng Yên Ninh và các vùng lân cận.
- Trích theo cuốn Chùa xứ Thanh Tập III – Tác giả Đại Đức THÍCH TÂM ĐỨC – Xuất bản năm 2016
