Giới thiệu chung
Đền Trù Mật (hay đền Lăng) tọa lạc ở xã Văn Lung, thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ, được xem là điểm đến văn hóa tín ngưỡng, tâm linh của tỉnh Phú Thọ. Đền Trù Mật là di tích tiêu biểu của địa phương, là nơi thờ tướng quân Kiều Thuận – người trấn giữ vùng đất này thời kỳ 12 sứ quân và thuộc tướng của ông là Ma Xuân Trường.
Lược sử
Theo thần tích đền Trù Mật “Cương nghị thông minh Chiêu huệ Đại vương phả lục” do hàn lâm viện Đông Các đại học sĩ Nguyễn Bính phụng soạn năm 1572, đền Trù Mật được xây dựng và hoàn thành ngày 16 tháng 10 năm Canh Ngọ 970 dưới triều vua Đinh Tiên Hoàng. Đền Trù Mật còn gọi là đền Lăng, vì vừa là lăng mộ vừa là đền thờ sứ quân Kiều Thuận, đặt ở gò thấp đầu làng Trù Mật giáp với làng Phú An.
Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư do các sử gia triều Lê biên soạn và tài liệu văn hóa dân gian, Kiều Thuận (còn gọi là Kiều Công Thuận, Kiều Lệnh Công) sinh vào cuối thập kỷ thứ 2 của thế kỷ X, mất năm 968. Ông làm quan dưới thời Ngô Quyền, được giữ chức Trưởng quản ngân khố cùng với ông nội là Kiều Công Tiễn, bố đẻ là Kiều Công Chuẩn.
Khi xảy ra biến cố chính trị ở Kinh đô Cổ Loa năm 944 (vua Ngô Quyền mất, nghịch thần Dương Tam Kha là em vợ Ngô Quyền cướp ngôi vua và truy sát trung thần), Kiều Thuận cùng gia đình chạy về đất Ma Khê, rồi liên kết với Tộc trưởng Ma Xuân Trường ở Phú An, dựng đồn binh ở bãi sông, lập ấp định cư ở Trù Mật, dần dần hình thành một lực lượng cát cứ tại địa phương bảo vệ dân hai làng Phú An, Trù Mật và lãnh địa của ông khỏi bị cảnh cướp bóc, xâu xé của các lực lượng đối nghịch khác, giữ cho dân an cư lạc nghiệp. Vùng đất được quân của Kiều Thuận cai quản trong hơn 20 năm trời đã làm cho dân tình yên ổn, nông nghiệp mở mang, thế lực vững vàng, uy danh vang dội khiến các sứ quân khác phải nể phục.
Sau khi Kiều Thuận mất, cảm phục trước tài cao đức trọng của ông, nhân dân hai làng Phú An, Trù Mật đã lập đền thờ ông tại Trù Mật để thường xuyên hương khói tưởng nhớ một người có công với nước với dân và làng Phú An đã tôn ông làm Thành hoàng thờ ở đình làng, Ma Xuân Trường là Ma Tộc thần tướng.
Kiến trúc
Sau nhiều lần trùng tu, hiện ngôi đền mang rõ phong cách kiến trúc triều Nguyễn,
Đền Trù Mật nằm ở hướng Đông Nam có kiến trúc kiểu “chữ Đinh” gồm 2 tòa đại bái và hậu cung. Trong đến còn lưu giữ nhiều hiện vật, cổ vật quý hiếm như đỉnh hương, lư hương, sập thờ, ngai thờ, bài vị kiểu bát cống, hoành phi,…
Trong đền, trên long ngai thờ Kiều Thuận có bốn chữ vàng “Quang hiển quốc vương”, là lời văn ca ngợi Kiều Thuận, đồng thời răn dạy người đời hãy noi gương ông tu tâm tích đức sống vì dân nước, vì nghĩa đời cao cả. Bên ngoài có bệ thờ Ma tộc thần tướng Ma Xuân Trường.
Dù trải qua hơn 1000 năm lịch sử, đền Trù Mật vẫn tồn tại như một nhân chứng lịch sử. Quan sát từ bên ngoài, đền thờ Trù Mật nổi bật với hình ảnh mái ngói được chạm trổ hình rồng, cổ kính, uy nghi.
Lễ hội
Để tưởng nhớ công ơn, bên cạnh ngày lễ kỷ niệm ngày sinh ngày mất của Kiều Công Thuận và Ma Xuân Trường, nhân dân hai làng Trù Mật, Phú An và xóm Khuân còn cùng nhau tổ chức lễ hội tại đền Trù Mật vào ngày 16, 17 tháng 10 âm lịch hàng năm. Ban ngày tổ chức lễ bái và một số trò chơi như đánh cờ, chọi gà, kéo co…; ban đêm tổ chức văn nghệ như xưa. Đầu tiên là khởi lễ, dân làng tổ chức đốt gạo trong ống tre lam, có cá mòi, tương truyền đây là lương thực và thực phẩm của binh lính Kiều Thuận xưa kia khi xuất quân. Phát huy tốt đẹp truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.
Thành tựu
Năm 1999, Bộ Văn hóa – Thông tin đã xếp hạng đền Trù Mật là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
____________________________
Tiếng Anh (English)
The Tru Mat Temple, also known as Lang Temple, located in Van Lung commune, Phu Tho town, Phu Tho province, is an important cultural and spiritual destination of this province. The temple is dedicated to General Kieu Thuan, who played a significant role in the history of this region during the 12 warlords period, along with the subordinate general Ma Xuan Truong.
According to legend, Tru Mat Temple was built on October 16, 970, under the reign of King Dinh Tien Hoang. It serves as both a tomb and a place of worship, situated on a low hill in Tru Mat village near Phu An village. Kieu Thuan, also known by other aliases such as Kieu Cong Thuan or Kieu Lenh Cong, is an important historical figure, born in the late 10th century and died in 968. He made significant contributions to the protection and development of this area.
Tru Mat Temple was classified as a National Cultural and Historical Site in 1999. The annual festival here is also an occasion to commemorate the contributions of Kieu Cong Thuan and Ma Xuan Truong, along with the local cultural traditions. This is a notable destination for those interested in the history and culture of Phu Tho.
Tiếng Trung (Chinese)
寿庐祠，又称庐陵祠，位于富寿镇文龙村，越南富寿省，是该省文化和精神生活的重要场所。祠庙是供奉将军乔顺的地方，他在越南历史上扮演了十二使臣时期这片土地的重要角色，与副将马春长一起。
据传，寿庐祠建于乙未年（公元970年）十月十六日，当时是在丁先皇的统治下建造的。它既是陵墓又是祠庙，坐落在寿庐村头低地，靠近富安村。乔顺，又被称为乔公顺或乔令公，是历史上的重要人物，出生于公元十世纪末，于968年去世。他对该地区的保护和发展做出了重要贡献。
寿庐祠于1999年被评为国家级历史文化遗址。这里每年的庆典也是纪念乔公顺和马春长的功绩以及本地文化传统的时刻。对于那些关心富寿省历史和文化的人来说，这是一个值得注意的地方。
Tiếng Pháp (French)
Le temple de Tru Mat, également connu sous le nom de temple Lang, situé dans la commune de Van Lung, ville de Phu Tho, province de Phu Tho, est une destination culturelle et spirituelle importante de cette province. Le temple est dédié au général Kieu Thuan, qui a joué un rôle significatif dans l’histoire de cette région pendant la période des 12 seigneurs de guerre, ainsi qu’au général subordonné Ma Xuan Truong.
Selon la légende, le temple de Tru Mat a été construit le 16 octobre 970, sous le règne du roi Dinh Tien Hoang. Il sert à la fois de tombeau et de lieu de culte, situé sur une colline basse dans le village de Tru Mat près du village de Phu An. Kieu Thuan, également connu sous d’autres alias tels que Kieu Cong Thuan ou Kieu Lenh Cong, est une figure historique importante, né à la fin du Xe siècle et mort en 968. Il a apporté une contribution significative à la protection et au développement de cette région.
Le temple de Tru Mat a été classé site historique et culturel national en 1999. Le festival annuel ici est également l’occasion de commémorer les contributions de Kieu Cong Thuan et de Ma Xuan Truong, ainsi que les traditions culturelles locales. C’est une destination notable pour ceux qui s’intéressent à l’histoire et à la culture de Phu Tho.
