Đình (Đền) Nội Bình Ðà (Thanh Oai, Hà Nội)

Đình (Đền) Nội Bình Ðà (Thanh Oai, Hà Nội)

Thông tin cơ bản

Tên gọi và vị trí địa lý

Đền Nội Bình Đà thờ Đức Quốc tổ Lạc Long Quân, nằm tại làng Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, Hà Nội. Đền nhìn về hướng Tây, gần núi Tam Thai (khu Ba Gò ngày nay), theo truyền thuyết đây là nơi an táng Lạc Long Quân. Những dấu tích cổ và truyền thuyết trong vùng củng cố giá trị lịch sử và văn hóa quan trọng của đền.

Lịch sử và nhân vật

Đình (Đền) Nội tại Bình Đà gắn liền với truyền thuyết về thời kỳ dựng nước của dân tộc, khi 50 người con theo mẹ Âu Cơ lên miền núi và 50 người con khác theo cha Lạc Long Quân xuống biển. Theo truyền thuyết, Lạc Long Quân cùng các con đến vùng đất Bảo Đà, còn gọi là Cổ Nõi hay Kẻ Nõi, khi nơi đây còn giáp biển. Nhận thấy địa thế “Lục long chiêu hội, lưỡng phương giao phi” với hình dáng rồng chầu hổ phục, Lạc Long Quân quyết định chọn vùng này làm nơi định cư, hướng dẫn dân chúng khai hoang, cấy lúa, trồng dâu, nuôi tằm và phát triển các hoạt động kinh tế. Đây cũng là nơi hình thành những làng xóm đầu tiên ở châu thổ sông Hồng.

Khi Đức Quốc tổ Lạc Long Quân hóa, Ngài được an táng tại gò Tam Thai (khu Ba Gò ngày nay) thuộc vùng đất Bảo Đà. Để ghi nhớ công ơn của Ngài, dân làng đã lập nên Đình (Đền) Nội, thờ phụng Lạc Long Quân, thể hiện sự tri ân và tôn kính đối với vị Quốc tổ khai sáng.

Kiến trúc cảnh quan

Đình Nội được xây dựng trong một khuôn viên rộng khoảng 10.000m², trên thế đất vồng cao mang hình dáng của một con rùa, với đầu quay về hướng đông, còn được biết đến với tên gọi “Hoàng Quy Cung.” Khu vực này nằm bên dòng sông Nhuệ hiền hòa, bao quanh bởi cánh đồng lúa màu mỡ, tạo thành thế đất “lưỡng phượng giao phi.” Phía trước đình là ba gò đồi, còn gọi là Ba Gò (Bảo Hoa, Tam Thai), có hình dáng giống như hổ phục, mà theo truyền thuyết là nơi an táng của Đức Quốc tổ Lạc Long Quân. Cảnh quan xung quanh được tô điểm bởi dòng sông Hát lấp lánh, các cánh đồng lúa xanh tốt trải dài, cùng dãy núi Tản Viên sừng sững, biểu trưng cho sự trường tồn của tự nhiên.

Phía nam đình là dòng Đỗ Động, bắt nguồn từ sông Hát, chảy uốn lượn quanh làng, tạo nên thế phong thủy long mạch linh thiêng. Nước từ 6 hướng đổ về Đình Găng, Cầu Hội giống như những con rồng đang uốn lượn (lục long chầu hội). Ở phía bắc, chùa Bụt Mọc được xây dựng giữa đồng ruộng Cổ Lõi, một khu vực nổi tiếng với những dấu vết lịch sử từ thời Hùng Vương. Vào năm 1984, nhiều hiện vật quý giá như trống đồng, trầu vàng, và cau vàng đã được tìm thấy tại đây.

Kiến trúc đình mang hình dạng chữ Đinh “丁” gồm hai phần chính là nhà đại bái và hậu cung. Bên cạnh đó, hệ thống kiến trúc còn bao gồm nhiều công trình phụ như phương đình, tả mạc, hữu mạc, cùng với cổng ngoài, ao sen, và cổng ngũ môn. Trải qua nhiều biến cố lịch sử, đình từng bị phá hủy trong các cuộc chiến tranh, nhưng vẫn còn lưu lại những dấu tích quan trọng như bia đá từ thời Lý và Lê Trung Hưng. Đến năm Khải Định (1918), đình đã được trùng tu với quy mô lớn, mang phong cách kiến trúc hoành tráng.

Cổng ngoài, được xây dựng năm 2010, đánh dấu ranh giới của khu vực. Qua cổng là một khoảng sân rộng lát gạch đỏ, với bình phong cuốn thư đặt giữa trục chính, nhằm ngăn chặn những ảnh hưởng không tốt đến không gian linh thiêng. Phía sau là ao sen có hình dạng con dấu của Lạc Long Quân, cân đối với tổng thể khuôn viên đình, trong ao nuôi thả các loài cá cảnh được dân làng gọi là “cá thần.” Bên trái ao là nhà cầu Quếch, một công trình nhỏ ba gian, là nơi dân làng xưa trình diện trước khi vào lễ. Tiếp đến là cổng ngũ môn, được thiết kế theo lối tam quan với ba cửa chính và hai cửa phụ hẹp hơn. Trên đỉnh cổng có hai con kìm đối xứng và một nậm rượu lớn, tạo điểm nhấn trong kiến trúc.

Nhà phương đình nằm ngay trên trục chính của khu di tích, mang phong cách “nội công ngoại quốc,” với tám mái đao cong và các chi tiết trang trí lưỡng long chầu nguyệt. Hai dãy tả mạc và hữu mạc nằm hai bên sân đình, mỗi dãy có ba gian xây dựng theo kiểu giá chiêng kẻ bẩy. Nhà đại bái và hậu cung, được thiết kế theo hình chữ “đinh,” với mái lợp ngói mũi và tường xây bít đốc, chứa nhiều chi tiết điêu khắc phong phú về tứ linh và tứ quý, đặc trưng cho nghệ thuật thời Nguyễn.

Hiện vật

Trong suốt hơn sáu thế kỷ, 16 vị vua từ các triều đại phong kiến Việt Nam đã trực tiếp đến Bình Đà để làm lễ tôn kính Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân. Đặc biệt, Đình Nội và Viện Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam hiện lưu giữ 16 sắc phong từ các triều đại, chính thức suy tôn Lạc Long Quân với danh hiệu “Khai quốc thần”, thể hiện vai trò đặc biệt quan trọng của ông trong lịch sử dựng nước.

Đình Nội không chỉ có giá trị về mặt tín ngưỡng mà còn nổi bật với nhiều hiện vật có giá trị nghệ thuật và lịch sử. Trong số đó, bộ kiệu bát cống sơn thếp vàng, cùng với án thư được chạm khắc cầu kỳ với các hình tượng rồng phượng, bát bửu, đôi hạc và bát hương, đã minh chứng cho sự phát triển rực rỡ của nghệ thuật điêu khắc thời phong kiến.

Đặc biệt, đình Nội còn lưu giữ một bức phù điêu chạm khắc tượng Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân với kích thước dài 2,8 mét và rộng 2,2 mét, chia thành 5 tầng nghệ thuật phức tạp. Các hình ảnh trên bức phù điêu bao gồm 20 vị quan văn trong trang phục triều đình, 16 quan võ, 18 thị nữ áo dài thướt tha, cùng các hình tượng rồng, voi, ngựa và thuyền rồng lao mình trên dòng nước. Hình ảnh Đức Lạc Long Quân chiếm vị trí trung tâm, ngự trên ngai vàng, khoác áo hoàng bào và đội vương miện lưỡng long chầu nguyệt, thể hiện quyền uy và thần thái hiền từ, tượng trưng cho sức mạnh và sự linh thiêng của triều đại Hùng Vương.

Theo truyền thuyết, bức phù điêu này được khởi dựng từ thời nhà Đinh, khi vua Đinh Tiên Hoàng quyết định xây dựng đền Thượng tại Phong Châu để thờ các vua Hùng. Ông giao cho Đinh Quốc công Nguyễn Bặc và Hoàng hậu Đan Gia tuyển chọn các nghệ nhân tài giỏi từ Bộ Lễ để thực hiện tác phẩm điêu khắc này. Bức phù điêu đã được các nhà nghiên cứu đánh giá cao, không chỉ vì giá trị nghệ thuật mà còn vì ý nghĩa lịch sử sâu sắc, thể hiện tôn kính đối với Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân.

Vào ngày 25 tháng 12 năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2382/QĐ-TTg, công nhận bức phù điêu chạm khắc hình tượng Đức Lạc Long Quân và các nhân vật lịch sử thời kỳ Hùng Vương, hiện đang được bảo tồn tại Đền Nội – Bình Đà, là Bảo vật Quốc gia.

Lễ Hội

Lễ hội truyền thống Bình Đà trước đây được tổ chức từ ngày 24 tháng Hai đến ngày mùng 6 tháng Ba âm lịch hàng năm. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, căn cứ theo Quy chế tổ chức Lễ hội của Chính phủ, lễ hội Đền Quốc Tổ Lạc Long Quân tại Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, đã được điều chỉnh và tổ chức gộp trong ba ngày, từ mùng 4 đến mùng 6 tháng 3 âm lịch hàng năm, bao gồm cả lễ hội tại Đền Nội và Đình Ngoại. Cụ thể, ngày 4 tháng 3 âm lịch là ngày tế lễ cầu phúc (Nhật luân kỳ phước) được tổ chức tại cả hai Đền; ngày 5 tháng 3 âm lịch diễn ra lễ rước sắc và lễ trào, với hoạt động làm bánh thánh theo truyền thuyết để dâng vào Đền làm lễ Trào, và vào buổi tối ngày 5, vào giờ Tuất, làng tổ chức lễ Trào tại Đền Nội với mục đích cầu mong sự hài hòa âm dương. Vào ngày 6 tháng 3 âm lịch, buổi sáng sẽ có lễ tế cộng đồng (tế lễ Quốc Tổ và Đương Cảnh Thành Hoàng), rước bánh thánh ra giếng Ngọc để thả rồi té Thiên quan ngoài trời, và vào buổi chiều sẽ tổ chức lễ rước Hoàn cung, đưa Đương Cảnh Thành Hoàng về Đền Ngoại.

Lễ hội Đền thờ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân mang giá trị lịch sử đặc biệt, kết nối huyền thoại và thực tế lịch sử trong tâm thức cộng đồng. Chủ điện thờ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân, cũng chính là nhân vật được vinh danh trong trung tâm lễ hội, đóng vai trò quan trọng trong việc tái hiện lại những hình ảnh lịch sử thời kỳ dựng nước. Chính nhờ vậy, lễ hội không chỉ duy trì được những giá trị văn hóa lâu đời mà còn giúp nâng cao ý thức về lịch sử trong cộng đồng, tạo nền tảng vững chắc cho việc bảo tồn và phát huy các truyền thống văn hóa đặc trưng của dân tộc Việt.

Ngày 01 tháng 4 năm 2014, Lễ hội Bình Đà đã được Nhà nước công nhận là lễ hội văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đầu tiên của thành phố Hà Nội, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của lễ hội này.

Xếp hạng

Đền Nội được Bộ Văn Hóa Thông Tin cấp bằng di tích vào ngày 13 tháng 3 năm 1985. Đến năm 1990, đền được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa của di tích.

Tham khảo

“Di tích đình Nội Bình Đà – xã Bình Minh – huyện Thanh Oai – thành phố Hà Nội”, Trang thông tin điện tử xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, ngày 13/06/2024. https://binhminh.thanhoai.hanoi.gov.vn/tin-chi-tiet/-/chi-tiet/di-tich-inh-noi-binh-a-xa-binh-minh-huyen-thanh-oai-thanh-pho-ha-noi-1950-179.html

Chấm điểm

Hình ảnh

Chia sẻ

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *


Banner App ChỐn ThiÊng 3 (60x90)