Đại Trưởng lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ (sinh năm 1917) là Đệ tam Pháp chủ (pháp chủ đời thứ ba) Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Quê ông là xã Khánh Tiên, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình.
Thân thế
Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ thế danh là Bùi Văn Quý, sinh ngày 12 tháng 4 năm 1917 tại thôn Phùng Thiện, xã Khánh Tiên, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Sư xuất gia năm 1923, tại chùa Quán, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Khi 8 tuổi thụ Sa di giới, 20 tuổi thụ Đại giới Tỳ kheo và Bồ tát giới tại Đại giới Đàn chùa Bút tháp – Thuận Thành – Bắc Ninh năm 1937, cùng đàn thọ giới còn có người bạn thân thiết Đại lão Hòa thượng Thích Thanh Bích, Sư đi sam học ở hầu hết các sơn môn lớn thời bấy giờ như: Tế Xuyên, Hương Tích… cuối cùng dừng chân tại Đa bảo sơn môn danh tiếng thứ 2 như câu ca dao “Nhất Đọi, Nhì Đa (Đa Bảo), thứ ba khê Hồi”.
Sơn môn Viên Minh – Đa Bảo do Pháp Sư Nguyên Uẩn sáng lập năm 1900, sau đó do đệ Nhị tổ Thích Quảng Tốn trụ trì, năm 1961 HT. Thích Quảng Tốn viên tịch, Đại lão HT. Thích Phổ Tuệ về kế vị thầy tổ của mình làm trưởng sơn môn thứ ba của sơn môn Viên Minh – Đa bảo.
Không theo trào lưu du học Nhật bản những năm 1950 như các vị tăng thời đó, Sư tu hành ẩn cư nơi thôn dã tại làng Giáng – Phú Xuyên – Hà Nội, sau 50 năm thọ đại giới năm 1987 Pháp chủ đương thời phái 3 cao tăng: Kim Cương tử, Thích Thiện Siêu, Thích Tâm Thông tới trụ xứ mời Sư lên Hà Nội đảm trách các chức vụ của Giáo hội và chủ trì hiệu đính Đại Tạng Kinh Điển.
Từ năm 1953 đến 1958, HT. Thích Phổ Tuệ hoạt động Phật sự tại chùa Kim Đới, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng. Từ năm 1987 đến nay, Sư giữ nhiều chức vụ trong Phật giáo Việt Nam, Giáo hội Phật giáo Việt Nam:
- Trụ trì Tổ đình Viên Minh Hà Tây;
- Trưởng ban Trị sự Phật giáo Tỉnh Hà Tây (1993 – 2008)
- Hiệu trưởng Trường Trung cấp Phật học Tỉnh Hà Tây (1993 – 2008);
- Ủy viên Kiểm soát Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam;
- Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng trị sự (1997 – 2007);
- Viện trưởng Phân viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam tại Hà Nội (2003 – 2007);
- Tổng Biên tập tạp chí Nghiên cứu Phật học (2003 – 2007);
- Phó Trưởng ban Giáo dục tăng ni Trung ương;
- Phó ban Ban Tăng sự Trung ương (1997 – 2007);
- Phó Pháp chủ kiêm Chánh Thư ký Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2002 – 2007);
- Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2007- nay);
Đại lão Hòa thượng là người nổi tiếng tinh thông kim cổ và là người có đóng góp không nhỏ trong việc biên soạn và dịch thuật nhiều tác phẩm về Phật học ở Việt Nam. Hiện Sư đang trụ trì Viên Minh Tự (tên tục là chùa Ráng) huyện Phú Xuyên, Hà Nội.
Đại lão Hòa thượng nhiều năm liền giữ ngôi Đường Chủ của các trường hạ tại Hà Nội, Hưng Yên… cũng như Ngôi Hoà thượng đàn đầu trong rất nhiều Đại Giới Đàn ở các tỉnh.
Tại Đại hội Đại biểu Phật giáo Toàn quốc lần thứ VI (2007), Đại lão HT. Thích Phổ Tuệ được Đại hội suy tôn ngôi vị Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, trở thành Pháp chủ thứ ba của Giáo hội Phật giáo Việt Nam (Sau Đại lão Hòa thượng Thích Đức Nhuận và Đại lão Hòa thượng Thích Tâm Tịch).
Ngày 24 tháng 11 năm 2012, Đại hội Đại biểu Phật giáo Toàn quốc lần thứ VII đã thống nhất tái suy tôn Đại Trưởng lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ giữ ngôi vị Thiền gia Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Tác phẩm
Đại Trưởng lão Hòa thượng đóng góp lớn trong nhiều công trình nghiên cứu, biên soạn, dịch thuật về Phật học như: Đại từ điển Phật học, Đại Luật, Đại tạng kinh Việt Nam, Đề cương Kinh Pháp Hoa, Kinh Bách Dụ, Phật Tổ Tam Kinh, Phật học là tuệ học.
Phát biểu
- “Chùa to, cảnh lớn, giảng đường đẹp, phòng ốc sang dù sao cũng chỉ là phương tiện. Linh hồn của nó là thầy và trò trong quan hệ tu tập và hành trì.”
- “ […] Sống ở trên đời này được bao nhiêu năm, theo tôi, không phải là thước đo giá trị của đời người. Con rùa nó sống hàng ngàn năm thì đã sao? Vấn đề là sống để thực hiện sứ mệnh gì, mang lại lợi ích gì cho Đời, cho Đạo, ngài Trần Nhân Tông chỉ ở đời có 51 năm, Ngài Pháp Loa có 47 năm mà công nghiệm thì bất khả tư nghì. Tôi trụ thế đến nay đã 91 năm, ở chùa 85 năm, thụ Đại giới được 71 năm, nghiệp là tu hành, nuôi thân thể chủ yếu bằng nghề làm ruộng, chưa từng dám lạm dụng một bát gạo, một đồng tiền của tín thí thập phương, khi nào chư Phật, chư Tổ cho gọi thì về thôi […] ”
“Muốn sống lâu trước hết phải sạch sẽ từ thân đến tâm … Về tinh thần, cần tu tâm dưỡng tính, tiết chế mọi ham muốn dục vọng, sống trong tinh thần lục hòa thì sẽ tăng được tuổi thọ. Nhưng dù sao, cũng không thể loại trừ được vô thường của sinh lão bệnh tử, vì đó là quy luật của mọi kiếp nhân sinh.” - “Suốt đời tôi chỉ mong được niệm Phật, cầu kinh, không mong cầu danh lợi… Xin các vị đừng gọi tôi là Pháp chủ mà hãy cứ nhìn tôi như một lão tăng thanh bần sống trong ngôi chùa làng là tôi mãn nguyện.”
- “Sư là khuôn mẫu, mô phạm của loài người, chí ít là trong một cộng đồng người. Nếu không có đạo hạnh, không có trí tuệ thì lấy gì mà dạy người? Lấy gì làm gương tốt để mọi người noi theo?”
- “ Tôi không ngờ chư vị lại giữ lời đã hứa khả với chúng tôi như vậy! Đã tổ chức lễ đón rước quá lớn. Ngoài sự tưởng tượng của chúng tôi. Chúng tôi đã làm được những gì trong cuộc đời tu hành của mình mà dám nhận cái phúc lớn đó? Phúc là phải do tu mà có. Phúc thì nên tích mà không nên tán. Phúc không tích thêm mà cứ lạm hưởng thì rồi cũng hết. Khi đó phúc trở thành họa. Nay được hưởng như thế này là cái họa cho chúng tôi. Chúng tôi cần làm gì đây để báo đáp sự cung ngưỡng lớn lao như thế này của đại chúng? ” — Thích Phổ Tuệ, Phát biểu tại Đại lễ cung nghinh Đức đệ tam Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thích Phổ Tuệ tại Hà Tây.
Viên tịch
Theo Hội đồng Chứng minh – Hội đồng trị sự T.Ư Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Ủy ban T.Ư Mặt trận tổ quốc Việt Nam, do tuổi cao, Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ vừa qua đời vào 3 giờ ngày 21.10.2021 (tức 19.9 năm Tân Sửu) tại tổ đình Viên Minh, Hà Nội.
Ngài đã được Nhà nước và Giáo hội ghi nhận công đức, đóng góp cho đạo pháp và dân tộc. Ngài đã được trao Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập hạng nhì; Huân chương đại đoàn kết dân tộc; Bằng khen của Thủ tướng và Bằng tuyên dương công đức của Giáo hội.
Cũng theo GHPGVN, Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ trụ thế 105 năm, hạ lạp 85 năm. Lễ nhập kim quan chính thức cử hành vào lúc 13 giờ ngày 21.10 tại Tổ đình Viên Minh (chùa Giáng), xã Quang Lãng, H.Phú Xuyên, TP.Hà Nội. Trưởng lão Hòa thượng Thích Trí Quảng, đệ nhất Phó pháp chủ kiêm Chủ tịch Hội đồng Giám luật, là Trưởng ban lễ tang.