Quan Lớn Đệ Nhị là ai?
Quan Lớn Đệ Nhị là vị tôn quan đứng bậc thứ hai sau Quan Lớn Đệ Nhất và trước Quan Lớn Đệ Tam trong hàng Ngũ Vị Tôn Quan Tứ Phủ, là con của Ngọc Hoàng Thượng đế nhiều lần giáng sinh cứu giúp trần gian.
Quan Lớn Đệ Nhị còn có nhiều tên gọi khác là Quan Giám Sát, Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, Quan Đệ Nhị Giám Sát, Quan Thanh Tra Giám Sát.
Các sắc phong hiện nay của nhà ngài gồm:
- Nhạc thần đại vương – Đô đài giám sát
- Đệ Nhị thượng ngàn giám sát đại vương thượng đẳng tối linh thần.
Thần tích Quan Lớn Đệ Nhị
Quan lớn vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông theo lệnh Vua Cha, hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung (có sách nói là ông hạ phàm ngày mồng ba tháng mười một năm Ất Dậu vào một nhà quý tộc) ngày mồng mười tháng mười một năm Bính Dần.
Vốn xưa ông ở thiên đình
Con vua thượng đế giáng trần dương gian.
Qua các đời, ngài thường hiện hoá trần gian. Các lần giáng trần được ghi nhận cụ thể như sau:
- Đời Hùng Vương thứ 6: giáng trần phù giúp Đức Thánh Gióng đánh giặc Ân, sau đó thác hoá tại Vân Đình.
- Đời Hùng Vương thứ 18 theo thần tích đền Đồng Bằng: Quan Lớn Đệ Nhị hạ sinh tại đất Nam Ninh và có tên là Nguyễn Chiêu Minh. Tại đây, Ngài cùng Vua Cha Nhạc Phủ đánh đuổi quân Thục xâm lược và trở thành vị tướng thứ 12 trong 12 vị tướng phò Vua Cha Bát Hải Động Đình Vĩnh Công Đại Vương.
- Sau này cũng theo lệnh Vua Cha, Ngài hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung thời nhà Lê vào một gia đình quý tộc theo lệnh của Vua Cha vào ngày 10 tháng 11 năm Bính Dần. Cũng có sách nói Ngài hạ phàm vào ngày mồng 3 tháng 11 năm Ất Dậu.
Ngay từ thuở nhỏ, ngài đã giỏi văn thơ và nổi tiếng thông minh; văn võ toàn tài được người khắp nơi ngưỡng mộ
Tuổi vừa ba bốn đi chơi
Văn thi phú lục mọi tài khôn ngoan.
Đến khi trở về thiên đình, Quan Đệ Nhị được giao quyền giám sát và cai quản Sơn Lâm Thượng Ngàn, chuyên lo sổ sách sinh tử của trần gian, chuyên cân đong tội công và điều chỉnh hoạ phước cho các sinh linh trong cõi trần thế. Kể cả việc các vị thánh làm việc như thế nào hay các thanh đồng, đạo quan, lính ghế, con nhang, đệ tử làm việc hay hầu hạ dạ vâng đều được ngài ghi chép không bỏ sót để về tấu lại với Vua Cha. Khi gặp hạn hán, mất mùa, nhân dân cầu đảo Quan Đệ Nhị thì Ngài giáng thế để ban phúc cho nhân dân, cho mưa thuận gió hòa.
Dù ai hữu sự kêu van
Khấn Quan Đệ Nhị thọ khang yên lành.
Thời gian khánh tiệc Quan Lớn Đệ Nhị
Ngày tiệc chính của ông là ngày 11/11 âm lịch – ngày hạ phàm.
Hầu giá Quan Lớn Đệ Nhị
Khi đội lệnh của Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, những người đồng bị chấm lính bắt đồng, thì đệ tử được phép cắt tóc làm tôi, tức là nối nghiệp làm con phải đội lệnh Quan Đệ Nhị và mở phủ màu xanh.
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn là vị Quan lớn rất hay ngự về đồng. Khi ngự đồng, Ngài mặc trang phục có màu xanh (màu xanh lá hoặc màu xanh lá) được thêu rồng, hổ phù và làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ, múa kiếm. Ngài có quyền phép là hô mưa, gọi gió, phù phép cho mưa thuận gió hoà khi dân chúng bị hạn hán, ban tài tiếp lộc, chép sinh cho trường thọ, đôi Quan Lớn Đệ Nhị giám sát quá trình đi lại việc cứu âm độ dương, giải chợ, giải đường.
Bản văn Quan Lớn Đệ Nhị
Bản văn 1
Thỉnh mời Hoàng đế tinh quân
Hiệu ông đệ nhị thiên đình giáng sinh
Vốn xưa ông tại thiên đình
Đêm ngày chầu chực ở trong lâu đàiSố sinh số tử trên đời
Một tay biên chép chẳng sai số nào
Bách quan văn vũ nội tào
Khi ra bệ ngọc khi vào toà trương…
Bản văn 2
Sơn tiêu sơn động sơn trang
Đền thờ quan giám sát thượng ngàn tối linh
Muôn hoa đua nhị trên cành
Bộ nàng tha thướt yến quỳnh bẻ bai
Thượng ngàn giám sát quyền cai
Thông tri tam giới khâm sai đại thần
Có phen giá vũ đằng vân
Bát muôn công tử xa gần làm tôi
Trời làm đại hạn nắng nôi
Kiều quan đảo vũ một thôi giờ dần
Lệnh sai hà bá thuỷ thần
Tự nhiên dâng nước xoáy vần mưa sa
Điều thời thiên hạ xướng ca
Phong điều vũ thuận thái hoà thảnh thơi
Có phen thong thả ngự chơi
Tuyển người số mực chép người số son
Vua cha nghe hết nguồn cơn
Ai làm nấy chịu chẳng còn có oan
Lệnh truyền giáng hạ làm quan
Sinh vào quý tộc hiền lương đức lành
Vừa năm ất dậu thai sinh
Mồng ba tháng một đã sinh ra người
Tuổi vừa ba bốn đi chơi
Văn thi phú lục mọi tài khôn ngoan
Song đường mừng rỡ yêu thương
Rằng nhà có phúc kẻ thương người vì
Chẳng ngờ Thượng Đế đến kì
Mồng ba tháng một,một khi giờ dần
Sắc sai hà bá thuỷ thần
Quần tiên đón rước chẳng nhầm một ai
Ngũ lôi hiệu lệnh tướng trời
Nhị thập bát tú mọi nơi trương toà
Đều thời vâng lệnh vua cha
Rước quan đệ nhị lên toà thượng thiên
Song đường thương nhớ chẳng yên
Sao ông nỡ để mối phiền dương gian
Sinh thành dưỡng dục núi non
Lấy ai khuya sớm thần hôn cho đành
Vốn xưa ông ở thiên đình
Con vua Thượng Đế giáng thần dương gian
Dù ai có lệnh kêu van
Khấn ông đệ nhị thọ khang yên lành
Thiên tư chính trực thông minh
Giáng Đền giáng phủ anh linh muôn phần
Chữ rằng Thánh giáng lưu ân
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường.
Địa điểm thờ tự
Có 4 ngôi đền thờ chính Quan Lớn Đệ Nhị Giám Sát được nhân dân cho là vô cùng linh thiêng và đến dâng lễ, cúng bái thường xuyên.
Đền Quan Giám Sát Linh Từ (Lạng Sơn)
Quan Giám Sát được thờ ở nhiều nơi chính, trong số đó có Đền Quan Giám ở trên huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn (là nơi quan trấn giữ miền Sơn Lâm). Ngoài ra đền còn có các cung thờ Sơn Trang, Trần Triều. Hai bên hậu cung là ban thờ Tứ Phủ Ông Hoàng. Bên trải là ông Hoàng Đôi, ông Hoàng Bơ, bên phải là ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Mười.
Đền Quan Đệ Nhị – Đồng Bằng (Thái Bình)
Đền Quan Đệ Nhị trong quần thể di tích Đền Đồng Bằng, cách đền Vua Cha Bát Hải khoảng 500m.
Đền được xây dựng từ thời Hùng Duệ Vương thứ 18 cùng với thời điểm xây dựng đền Vua Bát Hải Động Đình. Truyền thuyết truyền rằng trước kia ngôi đền tọa lạc trên đất Kim Quy (rùa thần) dọc theo bờ sông Đồng Bằng.
Tương truyền ngôi đền Quan Lớn Đệ Nhị rất tối linh, vào thế kỷ thứ 13 khi quân Nguyên Mông xâm lược nước ta, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn cùng các tướng lĩnh trong triều dùng chính vùng đất của Trang Đào Động làm căn cứ quân sự. Đã nhiều lần Đức Trần Triều chiêm bao được đức vua cha và Quan Giám Sát hiến cho nhiều kể bày binh bố trận, thế phòng thủ và tấn công theo cách đánh thủy bộ liên hoàn. Hưng Đạo Vương đến truyền cho các tướng lĩnh dàn trận theo đúng như giấc mơ của mình, quả nhiên các trận đánh đều có linh nghiệm, quân ta chiến thắng giòn giã mà không hề bị thương vong.
Sau này nhờ vào sự linh ứng phò giúp của các thánh nhân mà Hưng Đạo Đại Vương đã ba lần đánh thắng quân Nguyên Mông. Triều đình sau này sắc phong cho ngài là “Hộ Quốc Tỷ Dân Hiển Liệt Phúc Thần”. Trong nhân gian còn mãi lưu truyền ca ngợi công đức của ngài
Sinh là Tướng, hóa là Thần
Tiếng thơm còn ở lòng dân muôn đời.
Hàng năm vào dịp lễ hội tháng 8, nhân dân và du khách của mọi miền đất nước tham quan vãng cảnh và cúng lễ tại đền Quan Lớn Đệ Nhị rất đông vui. Trải qua nhiều giai đoạn biến cổ của lịch sử và chiến tranh tàn phá, đền xưa đã bị phong hủy. Được sự quan tâm của các cấp chính quyền tạo điều kiện cho nhân dân thôn Đào Động đứng ra tổ chức quyên giáo du khách phát tâm công đức, góp phần tôn tạo đền Quan Lớn Đệ Nhị theo cảnh cũ đền xưa, góp phần tạo lên một quần thể văn hóa lịch sử và khu du lịch hấp dẫn của quý khách thập phương.
Đền Quan Giám Sát (Phố Cát, Thanh Hoá)
Quan Lớn Đệ Nhị cũng có đền thờ ở Phố Cát, Thanh Hóa gọi là Đền Quan Giám Sát. Đền đây vốn là nơi quan giáng hạ dạo chơi.
Đền Quan Giám (Phong Mục, Thanh Hoá)
Quan Lớn Đệ Nhị cũng có đền thờ ở quần thể di tích Phong Mục, thuộc Thôn Phong Mục, xã Châu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
Tham khảo
- Wikipedia, Tứ Phủ: https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%A9_ph%E1%BB%A7
- Oản cô Tâm: https://oancotam.com/quan-lon-de-nhi/
- Tứ phủ Thánh Mẫu: http://tuphuthanhmau.vn/dao-mau-tu-phu/ngu-vi-ton-quan/su-tich-quan-lon-de-nhi-thuong-ngan.html
- Taamlinh.org: https://tamlinh.org/than-tich-quan-giam-sat-de-nhi-thuong-ngan.html
