Lược sử
Chùa Địa Tạng Phi Lai (Tên chữ: Địa Tạng Phi Lai Tự) tọa lạc tại thôn Ninh Trung, xã Liêm Sơn, huyện Thanh Liêm, Hà Nam. Chùa có tên gọi cũ là chùa Đùng.
Theo lời kể của dân làng cũng như những cổ vật tìm thấy trong quá trình trùng tu và xây dựng, các nhà sử học, nhà nghiên cứu nhận định chùa được xây dựng từ khoảng thế kỉ thứ X – XI với quy mô hơn 100 gian. Rất nhiều đời vua chúa đã về đây. Đến khoảng thế kỷ thứ XVII, vua Tự Đức có về đây cầu con, và khi xuống đến chân núi, nhà vua có nói: “Phi Lai“. Nghĩa của từ này khá rộng, có thể hiểu là sẽ quay trở lại, cũng có thể sẽ không bao giờ quay trở lại nữa. Chùa được đặt tên mới là Địa Tạng Phi Lai Tự – có nghĩa là Đức Địa Tạng Vương Bồ Tát luôn luôn đến nơi này, cũng có thể Đức Địa Tạng không bao giờ đến nơi này. Mà nơi nào Đức Địa Tạng không về thì nơi đó thành Phật rồi. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, chùa Địa Tạng Phi Lai tựa lưng vào núi, núi mang thế ngai vàng, hai bên là tả Thanh Long – hữu Bạch Hổ, xung quanh là muôn vàn bóng thông reo.
Theo vận động biến đổi của thời gian, tàn phá của chiến tranh, kiến trúc, cảnh quan bị bào mòn, nhiều năm không được tu tạo, cây cối mọc hoang, quây kín nên chùa Đùng dường như đã bị bỏ quên và xuống cấp nghiêm trọng.
Với quan điểm hài hòa, sống gần gũi với thiên nhiên, sau hơn 5 năm trùng tu, xây dựng, sư thầy trụ trì Thích Minh Quang cùng nhân dân gần xa đã tạo nên một kiệt tác không gian thiền vị qua kiến trúc cảnh quan, hệ thống tượng thờ đặc biệt, tạo nên sự an lạc cho bất kỳ một ai đến thăm, lễ Phật tại Địa Tạng Phi Lai tự.
Kiến trúc
Về quy mô, chùa có Tam bảo, nhà thờ tổ, nơi thờ Đức Ông, đức Thánh hiền; nhà ở, giảng đường, nhà khách, nơi ở của phật tử. Cả quần thể ngôi chùa nhìn từ xa ẩn mình và được che chở giữa rừng thông. Ngôi chùa vừa có kiến trúc đẹp, vừa gợi lên cảm giác thanh tao, thoát tục mà bất kỳ ai có dịp đến đây cũng có thể cảm nhận. Quần thể ngôi chùa nằm ẩn dật giữa rừng thông xanh mướt, khoáng đạt. Ra đi chính là để trở về. Đến với Địa Tạng Phi Lai Tự chính là để mỗi người tìm về với cội nguồn, với cảm giác bình yên, khoáng đạt ẩn chứa trong sâu thẳm tâm hồn mà nhiều khi bị ẩn lấp đi giữa cuộc sống bộn bề lo toan, giành giật ở chốn thị thành.
Trên lối vào chùa là 1 cây đa xòe rộng tán lá xanh, cùng tảng đá lớn đề tên Địa Tạng Phi Lai Tự. Theo lời Đại đức Thích Minh Quang, Địa Tạng là danh hiệu của một vị Bồ Tát có đại nguyện lớn lao, nguyện cứu độ và giải thoát hết cho tất cả mọi chúng sinh tội khổ rồi mới thành Phật đản.
Du khách lần đầu đến thăm chùa sẽ không khỏi bất ngờ vì phần sân dẫn vào chùa đều được trải sỏi màu trắng, thay vì lát gạch đỏ như những ngôi chùa khác. Cách bài trí của ngôi chùa khác biệt so với những ngôi chùa khác.
Ngay trước khu Tổ đường, 12 vòng tròn được vẽ trên nền sỏi tượng trưng cho 12 nhân duyên của con người. Sỏi trắng mang ý nghĩa của sự thiền định. Dạo trong khuôn viên chùa, nhìn những viên sỏi trắng tinh khiến cho lòng người trở nên thanh thoát.
Giống như bố cục của các ngôi chùa truyền thống, lớn nhất là tòa Tam Bảo. Tượng Đức Địa Tạng hiện lên sự hiền nhưng toát lên vẻ uy nghiêm, đặt trong tổng thể kiến trúc hài hòa lấy màu nâu, vàng, trắng làm chủ đạo.
Bên phải tòa Tam bảo là nhà thờ Tổ, nơi tôn nghiêm thờ 42 đời tổ sư từng trụ trì tại chùa. Ngoài ra còn có tòa điện nhỏ thờ Phật Bà Quan Thế Âm, Đức Ông và Đức Thánh Hiền, khu nhà ở (dành cho Tăng ni, Phật tử ở trong chùa), khu giảng đường (nơi các Tăng ni, Phật tử nghe sư trụ trì giảng đạo hàng ngày và diễn ra các khóa tu tại đây), khu nhà khách (dành cho những du khách thập phương và những người tham gia các khóa tu, các trải nghiệm tại chùa).
Bên trong gian thờ Tam Bảo nổi bật với 4 bức tượng chính, đó là, tượng Bồ Tát Địa Tạng ngự phía trước, phía sau ngự trên tòa sen cao hơn là tượng Đức Phật Thích Ca, hai bên là tượng ngài A Nan và Ca Diếp, 2 trong số 10 đại đệ tử của Đức Phật.
Đặc trưng
Sự khác biệt nằm ở hệ thống tượng thờ bên trong được tạc bằng gốm không nung và có sắc diện gần gũi với khuôn mặt của người Việt.
Theo chia sẻ của Đại đức Thích Minh Quang, ban đầu cũng có ý định làm tượng bằng gỗ, bằng đồng nhưng khi nhớ lại trong dân gian từng có câu: “Tượng vàng thì Phật đất, tượng đất thì Phật vàng“.
Tượng có bằng gỗ, bằng đồng hay bằng đất thì cũng chỉ để thờ, để lễ cái giả tìm về cái thật – lễ Phật giả để tìm về Phật thật ở trong mình. Chính bởi vậy, nhà chùa đã lựa chọn tạc tượng bằng chất liệu từ gốm không nung để tạo cảm giác chân phương, mộc mạc, gần gũi.
“Bên dưới tòa sen, nơi bệ ngồi Đức Phật có dát một chút vàng trên mặt với thông điệp vàng, bạc chỉ là thứ lót ngồi với những bậc đã giác ngộ” – Đại đức Thích Minh Quang chia sẻ.
Giá trị văn hóa, lịch sử
Không chỉ là chốn thờ tự linh thiêng, chùa còn là nơi sinh hoạt tâm linh của người dân trong vùng, nơi trải nghiệm cuộc sống, hướng con người đến với những giá trị về chân thiện mỹ. Đặt chân đến nơi đây, dường như mọi muộn phiền âu lo đều tan biến, thay vào đó là cảm giác tiêu dao tự tại như đang lạc bước vào chốn bồng lai tiên cảnh.
Hiện nay, chùa thường xuyên thu hút đông đảo du khách tìm đến để thưởng ngoạn cảnh quan cũng như đi tìm lại những khoảnh khắc thanh bình trong góc khuất tâm hồn giữa khung cảnh núi rừng hoang sơ thanh vắng…
Tham khảo
- https://huongxuaducthu.vn/chua-dia-tang-phi-lai-tu
- https://dangcongsan.vn/anh/chua-dia-tang-phi-lai-tu–ngoi-chua-noi-tieng-voi-net-dep-yen-binh-tai-ha-nam-499212.html
- https://svhttdl.hanam.gov.vn/Pages/chua-dia-tang-phi-lai-tu—diem-du-lich-van-hoa-tam-linh.aspx
- https://danviet.vn/kham-pha-chua-dia-tang-phi-lai-o-ha-nam-bai-1-tuong-vang-thi-phat-dat-tuong-dat-thi-phat-vang-20210603164231758.htm
