Vị trí
Chùa Đống Cao được xây dựng phía đông bắc làng Yên Khoái, xã Nga Yên, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Trước Cách mạng Tháng 8 năm 1945, Yên Khoái thuộc tổng Mậu Lâm, huyện Nga Sơn, phủ Hà Trung.
Lịch sử xây dựng và tái tạo
Căn cứ vào nội dung chữ Hán trên tấm bia “Đống Cao tự bi” khắc vào năm Tự Đức thứ 34 (1881) còn lưu giữ tại chùa, thì ngôi chùa được khởi tạo vào đời vua Lê Hy Tông, niên hiệu Chính Hòa (1680 – 1705). Vào mùa thu năm Ất Hợi (1875), một vị tăng có đức hạnh và vô cùng thông tuệ tên là Viết Quang đã đến ngôi chùa này trụ trì. Tuy mới mấy tháng nhưng thiền tăng đã được người trong thôn làng rất mực yêu quý nên hương thôn mới có lời tấu trình lên các phụ lão viên mục việc thờ cúng Phật pháp. Sau hai, ba năm nhờ sự quyên góp tiền của, sức lực của nhân dân khắp nơi việc tu tạo mới hoàn chỉnh.
Tuy nhiên, trải qua thời gian dài với nhiều biến thiên của lịch sử, ngôi chùa đã bị phá dỡ hoàn toàn vào khoảng những năm 1958 – 1960. Đến năm 1974, do nhu cầu tín ngưỡng, nhân dân địa phương đã làm trên nền chùa cũ ngôi nhà một gian làm nơi thờ Phật.
Đến năm 2009, nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân trong làng ngày càng lớn, trên diện tích đất chùa cũ nhân dân đã quyên góp tiền của phục dựng lại thành một ngôi chùa khang trang, rộng rãi và bổ sung nhiều tượng Phật phù hợp với hệ thống thờ tự của một ngôi chùa Việt truyền thống. Đến nay ngôi chùa đã trở thành nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân làng Yên Khoái nói riêng và khách thập phương nói chung.
Cấu trúc
Chùa Đống Cao được xây dựng theo hướng Đông Nam, cấu trúc theo kiểu “Tiền nhất (-), hậu đinh (J)”. Từ ngoài vào trong gồm có các công trình sau:
- Hồ Thất bảo: đường kính 12m, giữa hồ có tượng Quan Âm Bồ Tát đắp bằng xi măng cao 4,2m. Tượng đứng trên đài sen, một tay cầm bình nước cam lồ, một tay kết ấn.
- Sân chùa: kích thước chiều dài 10,8m; chiều rộng 9,7m
- Nhà Tiền đường: Nằm tiếp giáp với sân chùa, kích thước dài 10,8m; rộng 4,5m; cao 6,5m, xây theo kiểu phía trong cuốn vòm, trên được tạo thành chồng diêm hai tầng, mái dán ngói vảy; bờ nóc đắp hình lưỡng long chầu nhật trên mặt hổ phù, các kìm nóc đắp hình hoa văn triện, đầu đao được đắp uốn cong hình đầu rồng. Ở đây thờ hai tượng Hộ Pháp là những vị thần bảo vệ Phật Pháp, mặc giáp trụ, cầm vũ khí, được đắp vào tường.
- Nhà Trung đường: có diện tích dài 6,1m; rộng 7,6m được liên kết với tiền đường bằng ba cửa thông gian.
- Nhà hậu điện: Được nối với Trung đường theo kiểu hình chữ đinh (J) bằng một cửa cuốn vòm rộng 2,5m; cao 2,5m. Đây là nơi trung tâm của sự thờ cúng trong chùa bởi được bài trí 5 lớp tượng mới bằng gỗ lần lượt là: Lớp thứ nhất là “Tam Thế Phật” (Phật A Di Đà, Phật Thích Ca Mâu Ni, Phật Di Lặc); lớp thứ hai là “Tây phương Tam thánh” (gồm tượng Phật A Di Đà ở giữa, tượng Bồ Tát Quan Thế Âm), lớp thứ ba có tượng Phật Thích Ca Mâu Ni (còn gọi là Thích Ca giáo chủ) ngồi giữa với tượng Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi ở bên trái và tượng Bồ Tát Phổ Hiền ở bên phải, lớp thứ tư tượng Phật Bà nghìn mắt nghìn tay được diễn tả bằng hình tướng nữ và lớp thứ năm đặt tượng Cửu Long diễn tả Phật Thích Ca Mâu Ni lúc mới sinh.
- Nhà Tổ: Được xây dựng phía sau nằm bên hữu Phật điện gồm 3 gian, kích thước chiều dài 6,4m; chiều rộng 5,8m. Ở bàn thờ chính giữa đặt tượng Bồ Đề Đạt Ma, nhà sư Ấn Độ đến Trung Hoa vào khoảng đầu thế kỷ 6, được coi là người sáng lập phái Thiền Tông ở đó.
Chùa Đống Cao là một ngôi chùa có lịch sử hơn 300 năm. Đây là nơi thờ Phật mang nét đặc trưng của những ngôi chùa Việt truyền thống. Sự ra đời và tồn tại của ngôi chùa đã góp vào khung cảnh chung cư nông thôn quê hương Nga Yên nói riêng và Nga Sơn nói chung thêm tươi đẹp.
- Trích theo cuốn Chùa xứ Thanh Tập III – Tác giả Đại Đức THÍCH TÂM ĐỨC – Xuất bản năm 2016
