Tên gọi và vị trí địa lý
Chùa Tam Thanh (hay còn gọi là Thanh Thiền Tự) nằm trong động Tam Thanh thuộc địa phận phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn. Chùa được mệnh danh là “Đệ nhất bát cảnh xứ Lạng”, thuộc quần thể di tích danh thắng Nhị – Tam Thanh – Núi Tô Thị – Thành Nhà Mạc, cách ngã sáu Pò Soài khoảng 600m, đi theo đường Tam Thanh. Đây là một di tích lịch sử, văn hoá và danh thắng nổi tiếng của tỉnh Lạng Sơn.
Lịch sử
Di tích này ngày xưa là nơi thờ tự của Đạo giáo, thờ Tam Thanh (Ngọc Thanh, Thượng Thanh và Thái Thanh) là ba cung cao nhất – ba tiên cảnh ở đó mỗi cung do một vị thần cai quản. Tuy nhiên sau này do chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, Đạo Giáo dần mờ nhạt trong tâm thức của người dân nên người ta đã đưa các yếu tố thờ tự của Phật giáo, của Thánh vào trong di tích.
Một cách hiểu khác về tên gọi của chùa là do từ Tam Thanh là dùng để chỉ quần thể gồm có ba hang động Nhất Thanh, Nhị Thanh và Tam Thanh. Chùa Tam Thanh được xây dựng trong động Tam Thanh nên chùa được lấy tên theo tên động.
Theo các tài liệu nghiên cứu sử học, chùa Tam Thanh được xây dựng từ thời nhà Lê, trải qua nhiều thăng trầm lịch sử của dân tộc, chùa vẫn giữ được nhiều các di tích, bia đá cổ rất có giá trị.
Hiện nay, nơi đây trở thành nơi thờ tự của nhiều loại hình tín ngưỡng – tôn giáo với các cung thờ như: Cung Tam Bảo, cung Thánh Mẫu, cung Sơn Trang,… với một hệ thống tượng thờ rất phong phú.
Kiến trúc cảnh quan
Nằm trong quần thể động Tam Thanh, chùa Tam Thanh là một ngôi chùa đặc biệt, tọa lạc trong hang đá, không có kiểu kiến trúc giống như những ngôi chùa khác. Qua cách bố trí và bài trí tượng trong chùa có thể thấy hệ thống thờ tự được sắp xếp theo kiểu “tiền Phật hậu Thánh”.
Chùa có hồ Âm Ty với làn nước trong xanh bốn mùa với muôn trùng nhũ đá thiên tạo từ ngàn năm rất đẹp.
Bên trong chùa có nhiều dấu ấn văn hóa – lịch sử được thể hiện rõ nét qua nhiều bài thi, phú của các bậc tiền nhân. Điều đặc biệt ở chùa Tam Thanh không chỉ nơi thờ tôn tượng Thích Ca và chư Phật. Trong thời kỳ Tam giáo đồng nguyên, có lúc, chùa còn là nơi thờ Khổng Tử và Lão Tử – hai bậc minh triết của Nho giáo và Đạo giáo. Đây có lẽ là điều hiếm có ở bất kỳ một ngôi chùa nào ở Việt Nam.
Trên các trần hang có nhiều nhũ đá thiên tạo từ ngàn xưa với những hình thù sinh động kỳ bí như: cây Ngô Đồng, Tiên Ông, Sư Tử, Voi,… Đi tiếp vào bên trong đến một sân khấu nhỏ, có hai cửa thông thiên rọi ánh sáng vào động làm cho những nhũ đá đẹp lung linh lạ thường. Từ Động Tam Thanh, có đường dẫn lên Lầu Vọng Thị có thể ngắm nhìn tượng đá nàng Tô Thị bồng con chờ chồng, sau đó tham quan ngôi nhà sàn truyền thống của dân tộc Tày ở Lạng Sơn.
Hiện vật
Trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm của lịch sử, hiện nay trong chùa Tam Thanh vẫn lưu giữ được hệ thống văn bia phong phú, có giá trị về mặt sử liệu và văn học nghệ thuật của các văn nhân, thi sĩ qua các thời kỳ lịch sử.
Tấm bia có niên đại cổ nhất (bia Ma Nhai) có tên là “Trùng tu Thanh Thiền động”, được chế tác vào năm Vĩnh Trị thứ 2 (1677) do Binh sứ Bắc quân đô phủ, Đô đốc Thiêm sự, Vũ quận công Vi Đức Thắng tạo dựng, để ghi lại chi tiết việc xây dựng tôn tạo chùa.
Đặc biệt, tại đây còn lưu giữ tấm bia bằng chữ Nôm duy nhất trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn do Tuần phủ Thái Bình là Đào Trọng Vận viết năm 1924:
“Xanh xanh xanh ngắt trấn Thành Tây,
Cảnh động này xây lắm vẻ say.
Non nước đi về quen bóng Hạc,
Gió mưa đưa đón thoảng làn mây…”
Tấm bia cổ tiếp theo là của tác giả Ngô Thì Sĩ tạc vào năm Kỷ Hợi (1779) là một bài thơ ca ngợi cảnh đẹp sơn thủy hữu tình của di tích:
“Thong thả cưỡi lừa chơi động xưa,
Dùng dằng bên động cảnh càng ưa.
Suối trong, cuội đá đường reo gọi,
Núi trước nàng Tô dãi nắng mưa”
Bên cạnh đó còn có hai bài thơ của hai vị quan triều Nguyễn là Đoàn Đình Duyệt và Tôn Thất Tố cho tạc khắc khi theo phò giá vua khải Định năm 1918 ra tuần thú tại miền Bắc, nội dung ca ngợi vẻ đẹp của danh thắng .
Ngoài bài thơ trứ danh của Ngô Thì Sĩ. Chùa Tam Thanh còn lưu giữ một tượng Phật A Di Đà màu trắng được tạc nổi vào cách đá từ thế kỉ XV. Pho tượng mang phong cách nghệ thuật thời Lê – Mạc (thế kỷ XVI -XVII) tạc theo thế đứng trong hình một lá đề. Tượng cao 202 cm, rộng 65cm, mặc áo cà sa buôn dài, chân định tuệ, hai tay chỉ xuống đất trong thế ấn cam lộ.
Lễ hội
Lễ hội tại chùa Tam Thanh diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng Âm lịch thu hút rất nhiều du khách tới tham quan.
Tâm điểm của lễ hội là kiệu rước bài vị của danh nhân Ngô Thì Sĩ từ chùa Tam Giáo (động Nhị Thanh) sang chùa Tam Thanh (động Tam Thanh). Kiệu sẽ được rước qua các tuyến đường chính của thành phố Lạng Sơn như Tam Thanh, Tô Thị.
Lễ rước bài vị chùa Tam Thanh được xem là một trong những nét văn hóa tâm linh quan trọng của người dân xứ Lạng.
Xếp hạng
Năm 1962, Chùa Tam Thanh đã được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa Quốc gia.
Bài viết tham khảo
- http://dulichlangson.com.vn/?p=381
- https://theki.vn/thuyet-minh-ve-chua-tam-thanh-tinh-lang-son/
- http://dulich24.com.vn/du-lich-thanh-pho-lang-son/chua-tam-thanh-id-5813
- https://vinpearl.com/vi/chua-tam-thanh-lang-son-de-nhat-bat-canh-xu-lang-co-gi
- https://disantrangan.vn/chua-tam-thanh-lang-son
_____________________
Các ngôn ngữ khác
Tiếng Anh (English)
Tiếng Trung (Chinese)
Tiếng Pháp (French)
Le temple Tam Thanh, également connu sous le nom de Thanh Thien Tu, est situé dans la grotte Tam Thanh, dans le quartier Tam Thanh de la ville de Lang Son, province de Lang Son, Vietnam, et est l’un des sites historiques les plus remarquables de la région. Il est célèbre comme les “Premiers Huit Sites Pittoresques de la Terre de Lang”, faisant partie du complexe pittoresque comprenant Nhi – Tam Thanh – Mont To Thi – Citadelle de la Famille Mac, à environ 600 mètres de l’intersection Pò Soài, le long de la route Tam Thanh. Le temple Tam Thanh a une histoire ancienne, remontant à l’époque de la dynastie des Lê, et a été témoin de nombreux hauts et bas de l’histoire du peuple vietnamien.
Autrefois un centre de culte taoïste, avec les trois palais les plus élevés étant Ngoc Thanh, Thuong Thanh et Thai Thanh, il a ensuite intégré des éléments bouddhistes et taoïstes. Construit à l’intérieur d’une grotte calcaire, il ne présente pas l’architecture traditionnelle des autres temples. La disposition de ses autels suit un style “Bouddha précédent, Saints suivants”, et il se distingue par le lac Am Ty et de magnifiques stalactites naturelles.
Aujourd’hui, le temple Tam Thanh conserve de précieux vestiges tels que des stèles anciennes en pierre, des statues en bronze du Bouddha Amitabha datant du XVème siècle, ainsi que des œuvres littéraires et artistiques de savants et de poètes de différentes périodes. La fête qui se tient au temple le 15ème jour du nouvel an lunaire est un événement culturel et spirituel distinctif qui attire de nombreux visiteurs.
