Khánh tiệc Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn

Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn là vị Chầu Bà thứ hai trong hàng Tứ Phủ Thánh Chầu, sau Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên, trước Chầu Đệ Tam Thoải Phủ. Bà là người hầu cận Mẫu Thượng Ngàn, hoặc thường được xem là hóa thân của Mẫu.

Nghi thức hầu bóng

Chầu Bà Đệ Nhị Thượng Ngàn là vị Chầu hay giáng đồng nhất trong hàng Chầu. Từ đồng tân đến đồng cựu ai cũng thỉnh Chầu về ngự để ban tài tiếp lộc sơn lâm sơn trang. Khi văn thỉnh Chầu cất lên: Dâng văn tiên thánh thượng ngàn Đông Cuông Tuần Quán giáng đàn hôm nay… Chầu ngự về đồng ra tay dấu hai ngón tay phía bên phải, mặc y phục màu xanh lá cây giống người dân tộc, chít khăn buồm.

Khi Chầu về nhận lễ nhận đồng chứ không sang khăn: khai quang và làm lễ bằng quạt múa song đăng, múa mồi, chứng vàng thoi núi, múa tay tiên, đai thắt màu xanh và kiềng bạc, hoa tai, dao quay, túi vóc. Ngài ngự đồng hiến thánh thủy hoặc chứng hoa quả, lương thực, lễ vật và ban phát cho mọi người.

Chầu cũng hay ngự về trong các đàn mở phủ để chứng đàn Sơn Trang, kể cả với người không mở đủ bốn tòa. Ngoài ra, khi đồng tân lính mới vào hầu cũng thường thỉnh chầu về sang khăn cho đồng mới.

Đặc biệt, Chầu Đệ Nhị thường hay ngự đồng vào dịp lễ tiệc như lễ Thượng Nguyên thì thường có nghi thức là “trình giầu”. Khi Chầu ngự đồng thì những con nhang đệ tử nào có căn số, đã lập bát hương bản mệnh sẽ ngồi giữa chiếu ngự, phủ khăn đỏ. Trên đầu họ đội một mâm giầu trình bao gồm cau, lá trầu, vỏ thuốc, thuốc lào, thuốc lá,… và đặt lên mâm giầu trình 13.000 đồng (có nơi là 15.000 đồng) để dâng Chúa Sơn Trang và 12 vị tiên cô hầu cận. Lúc đó, Chầu sẽ cầm bó mồi hoặc hương đã chát để khai cuông, chứng mâm giầu rồi xin tiền đài. Nếu được nhất âm nhất dương (1 đồng tiền sấp, 1 đồng tiền ngửa) nghĩa là Phật thánh đã chứng cho người đội giầu đó.

Sắm lễ

Ngày tiệc Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn vào ngày 2/11 âm lịch hằng năm. Vì vậy, cứ đến ngày tiệc Chầu hay đầu tháng, đầu năm thì du khách hành hương và con nhang, đệ tử khắp nơi lại tụ về dâng lễ các vật phẩm như hoa tươi, quả mới, bánh kẹo, xôi gà,… đến trước cửa đền Chầu để bày tỏ công ơn của Ngài, mong cầu bình an cho gia khuyến. Khi đi, ai nấy đều sắm sửa lễ vật thành tâm nhất có thể.

Bản văn Chầu Đệ Nhị

Bản 1

Dâng văn tiên chúa thượng ngàn

Đông Cuông tuần quán giáng đàn chứng đây

Trên ngày gió cuốn rung cây

Dưới khe cá lội chim bay về ngàn

Canh khuya nguyệt lặn sao tàn

Chiếc thoi bán nguyệt khoan khoan chèo vào

Gập ghềnh quán thấp lầu cao

Khi ra núi đỏ lúc nào ngàn xanh

Thượng ngàn Đệ Nhị tối linh

Ngôi cao công chúa quyền hành núi non

Anh linh đã khắp tiếng đồn

Sấm ran mặt bể mưa tuôn đầu ghềnh

Da ngà mặt phượng long lanh

Mặt hoa tươi tốt tóc xanh rườm rà

Nhị hồng tuyết điểm mầu da

Cổ tay tựa ngà đầu vấn tóc mai

Vốn dòng công chúa Thiên Thai

Giáng sinh hạ giới quản cải Thượng Ngàn

Quản cai các lũng các lang

Sơn tinh cầm thú hổ lang khấu đầu

Khắp hoà tam thập lục châu

Chín từng khe suối một bầu tiêu dao

Dong chơi ngàn quế ngàn đào

Khi ra thác cái lúc vào thác con

Chim kêu vượn hót véo von

Chớp bể đồi đoạn mưa nguồn từng cơn

Khi nương gió lúc lại thác gièm

Khi bẻ cành quế khi vin cành hồng

Vui chơi nước nhược non bồng

Phố Cát đền Sòng sông Cả sông Thao

Lân rờn Phượng múa thấp cao

Ngày mây thấp thoáng trăng sao lững lờ

Nón buồm vai quẩy lẵng hoa

Đền khi phủ nọ vào ra chơi bời

Khi thanh vắng lúc lại êm trời

Ngồi trên đỉnh núi ghẹo người Hằng Nga

Tang tính tình thôi đọc lại ca

Bẻ bai giọng Xá ê a giọng Mường

Tiếng Kinh tiếng Mán tỏ tường

Lục châu quan hoả lúi lường líu lo

Dong chơi bát cảnh ngũ hồ

Đua chèo bẻ lái hò dô lại về

Khi chơi ngàn mái ngàn ngàn me

Ngàn giang ngàn nứa trúc tre ngàn vầu

Đôi cô Thổ Mán theo hầu

Cô xe chỉ thắm cô xâu hạt vàng

Sơn Lâm dọn quán bán hàng

Non xanh đủng đỉnh tuyết sương gieo hò

Khăn xanh áo lục nhởn nhơ

Khi vào ba dội lúc vô đường chèo

Môi son má phấn mỹ miều

Miệng cười hoa nở mọi chiều mọi hay

Đèn trăng quạt gió màn mây

Bóng thông che tán bóng mai tựa hình

Đi suối lúc lại về ghềnh

Đua chèo tiếng phách tiếng sênh reo hò

Chè tàu ba chén tính ưa

Thanh bông hoa quả ngự thừa lại ban

Yêu ai tài lộc chầu ban

Ghét ai chầu quở khôn ngoan được nào

Xem trong sự tích tân la

Vậy nên phúc đẳng hà sa vô cùng

Đệ tử dốc một lòng thành kính

Dâng bản văn trình chầu ngự giáng lâm

Mời chầu giáng phúc từ trung

Khuông phù đệ tử tăng long thọ trường

Bản 2

Chúa tiên loan giá phượng đình

Hộ phù luyện phép cứu sinh cho đời

Đấng anh linh nơi nơi ngưỡng phục

Chúa ban hành ngũ phúc cho dân

Tối tuần tối tú anh linh

Chúa thường giáng ngự trăng thanh bốn bề

Cảnh non xanh đi về hoa đón

Núi trập trùng vời vợi ngôi cao

Đông Cuông Tuần Quán ra vào

Lắng nghe suối chảy thấp cao đổ nguồn

Dạo bốn phương qua đền Trái Hút

Qua Bảo Hà thánh thót nhạc rung

Phố Lu dạo cảnh công đồng

Lao Cai, Phố Mới, Đầm Hồng dạo chơi

Mẫu Đông Cuông soi đời vời vợi

Tấc lòng thành vạn tội Mẫu Thương

Lòng thành thắp một tuần hương

Có Chầu Tuần Quán Đông Cuông giáng thề

Lầu gác khuê áo đào ngắn vạt

Vẻ long lanh kiềng bạc trâm cài

Anh linh dậy bốn phương trời

Có Chầu Tuần Quán giáng nơi điện tiền

Chầu về lai giáng bản đền

Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường

Bản 3

Đêm Đông Cuông sương rơi lác đác

Nghe tiếng gió rừng xào xạc canh khuya

Dế kêu đồi núi vắng tanh

Xa nghe xào xạc năm canh gió gào

Con đường mòn dẫn lối vào hang động

Chầu giáng sinh trên đất tổ Đông Cuông

Năm thân ngày mão giờ dần

Rủ nhau chiêm bái trên đền Đông Cuông

Dọc sông hồng rì rào nước chảy

Xuôi theo dòng cho tới đền Mậu A

Con tìm vào đền mẫu Đông Cuông

Con sông uốn khúc chảy quanh bản làng

Đền thờ Chầu lều tranh mái lá

Cột chạm rồng hóa đá rêu phong

Con dâng văn tiên Thánh thượng ngàn.

Dâng văn tiên Thánh thượng ngàn