Chúa Năm Phương là ai?
Chúa Năm Phương là một vị Thánh Mẫu có quyền năng trong tín ngưỡng thờ mẫu ở Việt Nam. Bà được giao quyền cai quản năm phương trời đất, bản cảnh bản xứ ngũ phương vậy nên được tôn xưng là Bà Chúa Quận Năm Phương (hay là Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa).
Thời gian
Khánh tiệc Chúa Năm Phương vào ngày 16/6 âm lịch hàng năm.
Dâng lễ
Khi đi lễ cô chúa, các bạn có thể tuỳ tâm và sắm lễ. Lễ chay hay lễ mặn đều được, cốt là ở cái tâm thành kính. Lễ nên sắm theo số lẻ. Nếu có điều kiện thì dâng lễ mặn, không thì dâng lễ chay. Có điều kiện hơn thì dâng chúa nón hài, tiền vàng, cau trầu.
Hầu giá Chúa Năm Phương
Chúa Năm Phương thường ngự về trước Chầu Năm Suối Lân hoặc cũng có một số người hầu chúa sau Tam Vị Chúa Mường.
Chúa ngự về thường mặc áo trắng (hoặc có khi chỉ choàng chiếc khăn phủ diện) làm lễ khai cuông rồi cầm tiền tung lên trên ban Công Đồng trong bản đền bản điện để khai quang chứng đền, chứng điện, chứng đàn, chứng phủ (ở một số nơi khác còn hầu chúa về múa quạt hoặc mua mồi).
Bản văn
Bản văn số 1
“Năm phương năm miếu rõ ràng
Ngũ phương bản cảnh quyền hành tối linh
Đền thờ cảnh trí hữu tình
Có cây cổ thụ có hoa nghìn cành
Đền chúa bà am thanh cảnh vắng
Thú hữu tình cảnh vật tốt sao
Đôi bên long hổ chầu vào
Có cây cổ thụ xanh xao ruờm rà
Cứ vào đúng canh ba giờ tý
Hiện ra người mĩ nữ cung nương
Quả nón dâu áo thắm hạt cườm
Rong chơi khắp hết năm phương lại về
Gọi xe phu trả cho tiền giấy
Biết chúa bà tay lạy miệng van
chúa thưong những kẻ cơ hàn
Cứu ngưòi thoát ách lầm than đoạ đầy
Có phen ngự giáng nơi bản cảnh
Sai cô hầu cần mẫn vào ra
Trần gian báng nhạo điêu ngoa
Sai cô tì nữ thu giam hồn về
Đêm nằm mơ những ma cùng quỷ
Chúa làm cho liệt vị chân tay
Phải đi thỉnh thánh mời thầy
Xem ra mới biết về tay chúa bà
Sắm nhang hoa dâng lên cung tiễn
Tấu sớ văn tách bạch từng câu
Dâng văn đàn hát nguyện cầu
Sở nguyện như ý chúng con ơn nhờ
Biết chúa ra thành tâm chúa độ
Còn hay là báng bổ cửa thiêng
Chúa cho trăm trứng ngàn phiền
trăm sinh ngàn bệnh liên miên tháng ngày
Biết chúa bà từ nay thành kính
Chúa chấm đồng nhận lính các nơi
Nhất tâm tin tưởng phật trời
Dâng văn thỉnh tới cảnh trời năm phương”
Bản văn số 2
“Năm phương năm miếu rõ ràng
Quyền cai bản cảnh tiên nàng dâng hoa
Trung thiên thiết lập một toà
Bạch Hoa công chúa ngự toà năm phương
Đền thờ chúa am thanh cảnh vắng
Thú hữu tình cảnh vật tốt sao
Đôi bên long hổ chầu vào
Có cây cổ thụ vươn cao rườm rà
Hương trời ngào ngạt gió đưa
Dấu thiêng để lại ngàn xưa còn truyền
Có bà Chúa Quận thần tiên
Giáng sinh hạ giới về miền Cấm Giang
Gia Viên là đất là làng
Hải An là quận rõ ràng sử xanh
Giáng sinh họ Vũ đầu ngành
Phong tư nhất mực giáng hình tiên nga
Cứ nửa đêm canh ba giờ Tí
Hiện ra người mĩ nữ cung nương
Nón dâu áo trắng hài cười
Dạo chơi khắp hết năm phương lại về
Gọi phu xe trả cho tiền giấy
Biết chúa bà tay lạy miệng kêu
Đặt mình mơ thấy chiêm bao
Có người thiếu nữ hỏi sao chưa hầu
Chúa thương những kẻ đói nghèo
Biết ra lại được lộc nhiều hơn xưa
Phút biến đi về nơi bản cảnh
Sai tiên nàng đủng đỉnh dâng hoa
Ai mà ngạo mạn điêu ngoa
Chúa sai thị nữ thu ba hồn về
Đêm nằm mơ thấy ma cùng quỷ
Ngày chúa làm liệt vị chân tay
Phải đi thỉnh thánh mời thầy
Xem ra mới biết về tay chúa bà
Sắm nhang hoa dâng kêu trấn trạch
Sớ tấu lên minh bạch từng câu
Cung văn đàn hát luyện cầu
Thỉnh bà lai giáng ngự đầu đồng nhân
Bản văn số 3
Dâng văn Bản Cảnh Chúa bà
Ngũ Phương Thánh Chúa ngự tòa tiên cung
Thanh tân cốt cách hình dung
Danh thơm Tiên Chúa khắp vùng ai đang
Tiếng đồn trong Bắc ngoài Nam
Ngũ phương thập hướng mọi đàng thiếu đâu
Đông Phương giá ngự điện lầu
Xem trong bốn bể cứu cầu chúng sinh
Tây Phương hiển hách anh linh
Tày, Dao, Mán , Thái hiện hình bách nhân
Nam phương xa giá long vân
Thủ Thiêm, Bến Nghé xa gần đều qua
Bắc Phương chốn đó sơn hà
Tỉnh Tuyên, xứ Lạng, Thác Bà thảnh thơi
Trung phương lễ bái kiều mời
Thỉnh lai Tiên Chúa giáng nơi Hải Phòng
Thung dung phủ tía lầu hồng
Cây Đa chính ngự nhiều tầng thấp cao
Miếu thờ như thể động đào
Mười ba cội gốc vươn cao lá cành
Xem trong tỉnh ấy Hải Thành
Nơi nào dám sánh dám so miếu này
Miếu thờ lịch sự ai tày
Cửa thiêng Tiên Chúa hàng ngày khách qua
Lúc thì giá ngự Tiên Nga
Cấm Giang cổ địa chính đà dấu xưa
Nhang thơm thoảng ngát xa đưa
Nơi vườn hoa chéo khi xưa vẫn còn
Chúa chơi phủ tía lầu son
Đền Nghè linh ứng tiếng đồn nơi nơi
Tam Kì Chúa ngự thảnh thơi
Tiên La thắng cảnh là nơi đi về
Đông Cuông điện ấy đề huề
Ngũ Phương bản cảnh giáng về ngự vui
Chúa Bà giá ngự chính ngôi
Thanh đồng đệ tử các nơi xa gần
Độ cho trọn vẹn mười phần
Phần tươi, phần tốt, phần gần, phần xa
Dâng lên chính cửa Chúa Bà
Nón dâu, áo bạch, quạt ngà hoa tiên
Thành tâm thỉnh trước án tiền
Nguyện xin Tiên Chúa ngự lên điện tòa
Chúa về Chúa mới phán ra:
“Độ cho các ghế mặn mà thanh tao
Độ cho giáng vẻ hồng hào
Tứ thời bát tiết người nào cũng xinh”
Trăng thanh vẻ nguyệt in hình
Thỉnh mời Chúa Quận anh linh giáng đàn
Chúa về nhận lễ chứng đàn
Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.