Thân thế
Hòa thượng Tế Đoan – Hạo Nhiên sanh năm Nhâm Thìn (1712), xuất gia tại chùa Thập Tháp, đầu sư với Hòa thượng Thiệt Kiến – Liễu Triệt được pháp danh là Tế Đoan hiệu Hạo Nhiên, Lâm tế chánh tông đời thứ 36.
Trụ trì đời thứ 4 Tổ đình Thập Tháp Di Đà, Bình Định gặp thời giao chiến giữ nhà Tây Sơn – Nguyễn Ánh
Quá trình hoạt động Phật giáo
Năm Giáp Thân (1764), Bổn sư Thiệt Kiến – Liễu Triệt viên tịch, Hòa thượng Hạo Nhiên kế vị trú trì Tổ đình Thập Tháp. Trong khoảng thời gian Hòa thượng trú trì, binh lửa nổi lên ác liệt. Nhà Tây Sơn dựng cờ khởi nghĩa tại đất Bình Định chống lại triều đình chúa Nguyễn.
Chùa Thập Tháp nằm trong vòng nôi của cuộc chiến, vì vậy không làm sao tránh khỏi sự tàn phá của lằn tên mũi đạn.
Bảo tháp Tổ Tế Đoan – Hạo Nhiên tại Tổ đình Thập Tháp, Bình Định
Trong Việt Sử Xứ Đàng Trong của Phan Khoang chép rằng:
“Vào năm Ất Mùi (1775), Tây Sơn – Nguyễn Nhạc bắt được cháu của chúa Nguyễn là Đông Cung – Nguyễn Phước Dương tại đất Quảng Nam, đem về tạm giam tại chùa Thập Tháp. Nhưng chẳng bao lâu, Nguyễn Phước Dương trốn thoát, dùng thuyền vượt biển đi thẳng vào xứ Gia Định.”
Vào năm Mậu Tuất (1778), Nguyễn Nhạc lên ngôi Hoàng Đế lấy niên hiệu là Thái Đức, đóng đô tại thành Đồ Bàn. Thành Đồ Bàn được Nguyễn Nhạc đổi tên là thành Hoàng Đế. Lúc bấy giờ chùa Thập Tháp tấp nập quan quân binh lính, tình hình rất là hỗn loạn. Tuy nhiên, với ý chí vững mạnh và đầy đủ sự khéo léo, Hòa thượng Tế Đoan – Hạo Nhiên vẫn duy trì và bảo vệ chùa viện cũng như Tăng chúng được vẹn toàn.
Thời kỳ viên tịch
Đến ngày mùng 01 tháng Giêng năm Giáp Thìn (1784), Hòa thượng Tế Đoan – Hạo Nhiên viên tịch. Đồ chúng lập tháp trong vườn chùa để thờ nhục thân Hòa thượng. Long vị thờ tại Tổ đường ghi rằng:
“Tự Lâm Tế Chánh Tông tam thập lục, Thập Tháp đường thượng, húy Tế Đoan thượng Hạo hạ Nhiên giác linh liên tòa”.
Nguồn: Thích Viên Kiên, Chùa Thập Tháp và Tổ sư Nguyên Thiều – Siêu Bạch, 2019, NXB Hồng Đức.
