Thân thế
Hòa thượng Chuyết Công hay Thiền sư Viên Văn tên thường gọi Chuyết Chuyết, thuộc phái thiền Lâm Tế của Trung Hoa, thế hệ thứ 31, truyền thừa theo bài kệ truyền pháp của Tổ sư Trí Bản Đột Không:
Trí Tuệ Thanh Tịnh,
Đạo Đức Viên Minh
Chân Như Tánh Hải
Tịch Chiếu Phổ Thông.
Tiểu sử
Theo Chuyết Công ngữ lục, ngài người Tiệm Sơn, Hải Trừng, Thanh Chương, Mân Điền (Trung Quốc), họ Lý, tổ phụ tên là Kiều, cha là Nhược Lâm, mẹ họ Thái. Bà mẹ mộng thấy ở rốn vọt ra một bông sen vàng mà có thai đúng 3 năm, vào giờ Sửu ngày Giáp Tuất, tức mùng 2 tháng 2 năm Canh Dần, niên hiệu Vạn Lịch thứ 17 (1590) giáng sinh và đặt tên là Tân Liên. Năm ngài lên 5 tuổi, mẹ mất. Năm lên 7 tuổi cha mất. Tổ phụ phải dắt sư đến nhờ người thím dâu nuôi dưỡng.
Cơ duyên
Chuyết Công vốn là người thông minh, dĩnh ngộ, hiểu rộng kinh sử, chăm học đêm ngày, thường đến học tập ở chùa núi Tiệm Sơn. Có vị hành giả thấy ông mải học đến ho cả ra máu liền đến bạch với Trưởng lão. Trưởng lão nghe nói liền đến xem và hỏi rằng: “Thư sinh làm sao mà có bệnh này?”. Ông đáp: “Đọc sách”. Tăng hỏi: “Đọc sách thì có bệnh nghiệp gì vậy?”. Ông đáp: “Giúp nước an dân”.
Vị Trưởng lão cả cười nói: “Hay nắm, khéo thay. Thực đúng là đem cái chí nội tâm xung thiên chẳng qua cũng vì lòng tham danh lợi, chẳng hề đoái hoài gì đến diện mạo bản gốc của sinh tử thì có ích gì?” Nhìn nét mặt thấy sư vẫn chưa hiểu, vị Trưởng lão bèn sai hành giả mang ra một cái trống rồi đưa ra trước mặt nói: “Cái mặt trống này bằng da dê, thân nó bằng gỗ ghép, bên ngoài cái trống chẳng còn vật gì khác, nội tâm bên trong nó là hư không. Trước khi đánh trống thì làm gì có tiếng kêu (danh), sau khi đánh trống thì danh nhân nghiệp sinh. Danh tiếng cũng giống như tiếng trống nhất thời rồi sẽ lặng câm, nghiệp chướng sẽ tòng theo vạn cổ sẽ chìm đắm. Vậy cái danh này từ đâu sinh ra vậy?”. Chuyết Công ngẫm nghĩ một hồi lâu rồi chợt nhận ra tất cả. Căn bản đạo lớn không có chân tính, cái danh chỉ như bong bóng không có thực. Nghĩ đến đó Chuyết Công bèn nói: “Công danh cái thế cũng chỉ là hư vọng, thế lực hơn người cũng chỉ nặng mang nghiệp chướng, văn chương rạng ngời cũng chỉ như buộc danh dự, sói lang buộc vào thân tựa như ruồi nhặng bay vo ve”.
Kể từ đó Chuyết Công đã bỏ Nho theo học Phật để nghiên cứu tôn chỉ cõi vô sinh, đàm đạo luận thuyết tối thượng thừa, tham thiền nhập định. Sau đó vài tháng, ông nội và thím dâu của Chuyết Công biết chuyện ông đã quy y, họ bèn tức tốc đi đến chùa để buộc ông về hoàn tục. Thấy vậy, ông đã bàn bạc với chư tăng trong chùa, và ngay đêm đó ngài đã đi đến am Bồ Đề ở chùa Nam Sơn, Trung Quốc yết kiến Trạng nguyên tăng Đà Đà Pháp sư để tiếp tục vào con đường theo học Phật pháp. Sau khi gặp gỡ, Đà Đà Pháp sư thấy lời lẽ của sư khác thường, Đà Đà Pháp sư bèn nói với chúng tăng: “Một ngày nào đó ta sẽ đứng cách con người này ngoài trăm trượng rồi ngả mũ tiếp nhận tôn chỉ môn phái để khai ngộ”.
Hành trạng
Sư được khai ngộ vào năm Vạn Lịch thứ 35 (1607), thụ tỷ kheo vào năm Canh Thân (1620). Biết được 250 vô tướng giới, giữ 84.000 bí mật môn, vân du thập phương, tùy hóa độ nhân đến nước Cổ Miên. Các đại thần nước này dùng lễ đối với sư, nhiều người cung kính quy y. Sau đó, do người trong nước bị cá sấu làm hại, sư bèn viết sớ thả xuống nước, cá sấu tự nhiên đi mất. Người dân ca tụng ân đức sư. Sư tức thì hoằng dương Phật pháp, quảng độ chúng sinh.
16 năm tác kệ. Có người cáo với đại vương để sư được yết kiến. Sư không ở lại nhận ân mà trở về. Các đại thần văn võ quan liêu tặng rất nhiều vàng bạc, nhưng sư không nhận. Sư vân du đến Quảng Nam, Thuận Hóa (tức Huế sau này) thuyết pháp đến 7, 8 năm, độ nhân phổ lợi chúng sinh. Các gia đình giàu có xin được sư giải cho hết nạn. Đến Cổ Bàng thì gặp Minh Hành, sư truyền thụ pháp bảo, tâm pháp bất nhị cho. Sau đó, sư cùng đệ tử Minh Hành về kinh. Chúa Trịnh tặng danh hiệu là Sư tổ chùa Phật Tích để bốn phương đều sùng hưng chùa Phật Tích.
Năm Quý Dậu (1633), sư về chùa Khán Sơn thành Thăng Long. Hoàng thái hậu tụng kinh Kim cương, thỉnh sư về chùa Ninh Phúc. Tháng 3 năm Giáp Thân (1644), giảng nghĩa kinh Niết bàn tại chùa Long Ân.
Viên tịch
Khi sắp tịch, Sư gọi chúng lại nói kệ dạy:
Tre gầy thông vót nước rơi thơm
Gió thoảng trăng non mát rờn rờn
Nguyên Tây ai ở người nào biết?
Mỗi chiều chuông nổi đuổi hoàng hôn.
Sấu trúc trường tùng trích thúy hương
Lưu phong sơ nguyệt độ vi lương
Bất tri thùy trụ Nguyên Tây tự
Mỗi nhật chung thanh tống tịch dương
Nói kệ xong, Sư bảo đại chúng: Nếu ai động tâm khóc lóc không phải đệ tử của ta.
Sư ngồi yên thị tịch, mùi hương lạ đầy chùa cả tháng mới tan.
Sư tịch ngày rằm tháng 7 năm Giáp Thân (1644), thọ 55 tuổi. Vua Lê Chân Tông phong hiệu là Minh Việt Phổ Giác Quảng Tế Đại Đức Thiền Sư. Đệ tử là Thiền sư Minh Hành lập tháp Báo Nghiêm để an trí nhục thân Sư. Trên đỉnh tháp có hình cây bút do Minh Hành dựng.
Công lao
Trên biểu chiếu của hoàng đế nhà Lê ban tặng cho Hòa thượng Chuyết Công, người trụ trì chùa Phật Tích có đoạn viết: “Đội ân thái thượng thánh minh, tâm tính thiện lạc. Nay ban tặng pháp danh sư Tổ cho trụ trì Chuyết Công chùa Phật Tích và để đời sau khắc ghi Phật Tích sơn linh thiêng vào tứ trấn kinh thành Thăng Long”.
Ngoài việc Hòa thượng Chuyết Công trùng tu chùa Phật Tích, công lao vô lượng thì số đệ tử chân truyền của Hòa thượng Chuyết Công cũng khoảng vài trăm người, trong đó số người thành tựu là mười người, số người nghe giảng ngộ hiểu Phật pháp chiếm quá nửa thiên hạ. Khi Hòa thượng Chuyết Công viên tịch, một luồng khói hương thơm dâng ngập núi đồi Phật Tích và những thế hệ Tăng ni đời sau kế tục sự nghiệp của ngài vẫn lưu giữ lời kệ chú nhắn nhủ huyền thoại:
“Trúc gầy tùng mảnh giọt sương đài.
Trăng tròn mây sáng khắp đêm dài.
Ai biết người thức nơi Thiền quán.
Mỗi ngày chuông thanh đón sớm mai”.
Tham khảo
- Sách “Chiết công ngữ lục”, Minh Hành Tại Tại biên soạn
- Sách “Thiền uyển tập anh”, Lê Mạnh Phát, Viện nghiên cứu Phật học, Nhà xuất bản Văn học, năm 1990
- Sách “Thiền sư Việt Nam”, Thích Thanh Từ, DL 1999 – PL 2543
- http://www.thuongchieu.net/index.php/chuyende/thiensuvn/895-hoa-thng-chuyt-cong
- https://www.thienlam.org/news/Thien-Su-Viet-Nam/Hoa-Thuong-CHUYET-CONG-2685/
